کنجد و زغر، دو محصول عمده‌ی سرپل: حاصلات امسال کنجد و زغر سرپل به بیش از پنج هزار و ۴۰۰ تن رسیده است.
در سال جاری سه هزار و ۲۸۲ هکتار زمین آبی و للمی، تحت کشت نبات کنجد بوده که دو هزار ۱۰۷ متریک تن کنجد برداشت گردیده است، در همین حال هفت هزار ۳۱۰ هکتار زمین آبی و للمی در بستر کشت نبات زغر قرار داشته که سه هزار و ۳۴۸ متریک تن زغر حاصلات داشته است.
ریاست زراعت ولایت سرپل می‌گوید قسمت از تولیدات زغر و کنجد این ولایت به ولایات هم‌جوار صادر می‌گردد، در این ولایت از کنجد و زغر به شیوه سنتی پروسس صورت می‌گیرد و روغن خوراکی از آن استحصال می‌گردد که به شکل محلی مصرف می‌گردد.
در ولایت سرپل نباتات تیلی چون کنجد، زغر، شرشم و گل آفتاب‌پرست به پیمانه زیاد کشت می‌شود که سالانه حاصلات فراوان از آن به دست می‌آید. هم‌چنان در ولایت سرپل انجمن نباتات تیلی به سطح مرکز و ولسوالی‌ها که شامل کنجد، زغر، شرشم و گل آفتاب‌پرست ایجاد شده که سهم فعال در رشد کشت نباتات تیلی دارند.
از کنجد و زغر در مواد خوراکی، شیرینی‌بات، روغن و مواد خوراکه حیوانات استفاده صورت می‌گیرد. قیمت یک سیر زغر ۳۵۰ تا ۵۰۰ افغانی بوده، هم‌چنان قیمت یک سیر کنجد ۴۵۰ تا ۶۰۰ افغانی در بازار محلی به فروش می‌رسد.
شماری از باشنده‌گان این ولایت از نبود مرکز پروسس، جمع‌آوری به شکل سنتی و نبود مارکیت و بازاریابی این محصول شکایت دارند و می‌گویند پیشه‌وران کوچک و سنتی این ولایت هنوز هم محصولات تیلی‌شان را توسط آسیاب‌هایی که توسط شترها و سایر حیوانات چرخانده می‌شود، پروسس می‌کنند و بازار مناسبی برای فروش ندارد.
نیاز محمد یک تن از دهاقین در ولسوالی بلخاب ولایت سرپل می‌گوید، «در گذشته روغن کنجد و زغر ارزش فراوانی در کشور داشت و در پخت‌وپز هم‌چنان داروهای طبابت استفاده بیشتر می‌شد، امروز ساحه فروش کم است، لوازم به خاطر پروسس آن وجود ندارد، ما از دولت می‌خواهیم که کارخانه پروسس کنجد، زغر و سایر محصولات تیلی را ایجاد کند.»
وی علاوه کرد، بهترین روغن کنجد است، هیچ نوع درد را ایجاد نمی‌کند، خوب مزه‌دار است در غذا، هم نام‌دار است در پخت پز، ما از مردم خودشان خواهش‌مندیم که از محصولات مخصوصاً روغن وطنی‌شان استفاده کنند به جای این‌که از دیگر روغن‌های وارد شده استفاده کنند.
شیرآقا از پروسس‌کننده‌گان خرد در ولسوالی کوهستانات ولایت سرپل می‌گوید: «ما تخم کنجد را جمع‌آوری می‌کنیم، به همان طریقه سابقه آسیاب می‌کنیم اما خیلی وقت‌گیر است و فایده زیاد نمی‌ماند اما مردم خیلی می‌خرند، فروش زیادتر داریم به پختن غذا و چرب کردن هم‌چنان به خاطر تداوی امراض چون شکر، کلسترول بلند و فشار خون، علاقه‌مند روغن کنجد استند. در یک شبانه روز اگر کار کنیم تا ۴۰ تا ۵۰ کیلو حتا ۶۰ کیلو روغن پروسس می‌کنیم.»
نه تنها کنجد بلکه از دانه زغر نیز برای ثابت نگه‌داشتن شکر و فشار خون استفاده می‌شود و قلب و سیستم عروقی بدن را محافظت می‌کند، علاوه این روغن برای درمان نفس‌تنگی و بیماری‌های استخوان نیز مفید است.
ولایت سرپل یکی از ولایت‌های زراعتی در زون شمال کشور بوده که بیش از ۴۴ هزار هکتار زمین زراعتی آبی و ۳۲ هزار هکتار زمین زراعتی للمی را دارا است، که معیشت اکثریت نفوس آن رابطه مستقیم با زراعت داشته است، کنجد و زغر از محصولات عمده زراعتی این ولایت می‌باشد.
