معرفی و تاریخچه وزارت
معرفی و تاریخچه وزارت زراعت، آبیاری و مالداری
وزارت زراعت، آبیاری و مالداری یکی از وزارت‌خانه‌های جمهوری اسلامی افغانستان است.
این وزارت‌خانه روی توسعه و مدرن‌سازی زراعت، مالداری و باغداری کار می‌کند.
زراعت، منبع معیشت ۸۰ درصد جمعیت کشور را شکل می‌دهد و از این رو، وزارت زراعت افغانستان، نهادی هست که پی هم در تلاش بهبود وضعیت زراعت، افزایش حاصلات و میکانیزه‌شدن کشت و کار است.
این وزارت‌خانه برنامه‌هایی را در زمینه‌ی زراعت، مالداری و باغداری به منظور حمایت از دهقانان، مدیریت منابع طبیعی و تقویت اقتصاد زراعتی راه‌اندازی می‌کند. برنامه‌های وزارت زراعت، عبارت از تلاش‌های ترویجی و معرفی کشت‌های دارای ارزش اقتصادی برتر، تقویت محصولات سنتی، شناساندن و نشر تکنولوژی‌های زراعتی متناسب با زمین‌ها، برنامه‌های تقویت کوپراتیف‌ها، اقتصاد زراعتی و صادرات با فراهم‌آوری بازاریابی دارد.
این وزارت ساختار گسترده‌ای در مرکز و در هر ولایت، یک ریاست زراعت و در هر ولسوالی، یک آمریت امور زراعتی دارد. این نهادها در زمینه‌ی بهبود و مدرن‌سازی روش‌های کشت و کار، افزایش حاصلات، پیش‌رفته کردن باغداری، آموزش‌دهی دهقانان، باغداران و مالداران و القاح مصنوعی حیوانات و افزایش تولیدات لبنی بهداشتی فعالیت می‌کنند.
تاریخچه وزارت زراعت آبیاری و مالداری
افغانستان یک کشور کوهستانی با دشت‌های فراخ و تاریخ درخشان چندین هزارساله می‌باشد. موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی آن را می‌توان باکم‌تر کشور‌های آسیایی مقایسه کرد. شکل جفرافیایی کشور طوریست که ازطبقات پایین شروع به تدریج به ارتفاعات بلند و بلاخره به بام دنیا ختم می‌گردد. این خود وانمود می‌سازد که این مرز و بوم از اکوسیستم‌های متنوع و مختلف حیات برخورداراست که همچو تغییرات در اکوسیستم، باعث زیبایی و گوارایی سرزمین ما شده است. یکی از مهم‌ترین عرصه‌هایی که به افغانستان ویژگی خاص داده است، زراعت با اقلیم مناسب است. کشور ما که اکنون در مرحله اعمار و بازسازی قرار دارد این کار با همکاری و مساعی همه‌جانبه مردم زحمت‌کش کشور با رهنمایی دولت به پیش برده می‌شود که زراعت از عرصه‌های مهم آن به شمار می‌رود.
ایجاد اولین مدیریت زراعت
در سال ۱۲۹۷ بعد از حصول استقلال، زمانی که مردم افغانستان بیشتر به احتیاجات داخلی روبرو بودند دولت هم در بخش‌های مختلف انکشاف اقتصادی در کشور متوجه گردید. برای اداره و تنظیم کلیه امور اجتماعی و مدنی اساسات لازم زندگی را پی‌ریزی کرد. برای برآورده ساختن نیازهای اقتصادی افغانستان و رفع وضعیت خمود و جمود اداری کشور به یک سلسله اقدامات مقدماتی دست زد.
تشکیلات زراعت، صنعت و کارهای عمرانی در سال ۱۲۹۸ در اوایل سلطنت امیر امان‌الله خان بنام «نظارت‌های دولتی» روی کارآمد. از جمله نظارت تجارت که در تشکیلات آن مدیریت زراعت نیز گنجانیده شده بود، درسال ۱۳۰۲ به وزارت تجارت ارتقا یافته و در جمله‌ی دیگر وزارت‌خانه‌ها شامل گردید.
انکشاف زراعت، پس از سال ۱۲۹۷ خورشیدی در افغانستان
با یک نظر گذرا به وضعیت زراعت در گذشته‌ها، هویداست که با مسلط بودن روزگار بد اقتصادی و وضع نامیمون غذایی، در شهرهای بزرگ، ولسوالی‌ها و روستا‌ها مردم از نداشتن یک برنامه‌ی ملی زراعتی رنج می‌بردند. هرچند در گذشته‌ها به اثر تلاش بعضی از پادشاهان، وزرای با تدبیر و مردم، گاهی اقداماتی در اعمار بندها، کاریزها و ایجاد و تمدید شبکه‌های آبیاری و احداث باغ‌ها صورت گرفته بود.
در دوره امیر حبیب‌الله خان یک سلسله اقدامات مبنی‌بر انکشاف و تقویت زراعت به‌عمل آمده بود که در بخش انکشاف زراعت، از زمان امیر امان‌الله خان و بعد از آن تداوم یافت.
اولین گام‌ها در عرصه زراعت
اقداماتی که در ظرف ۱۹سال، از سال ۱۲۹۷- ۱۳۱۶ از سوی وزارت تجارت در عرصه زراعت، احداث جنگل‌ها، حفر نهرها، تاسیس بندها، غرس درختان، احداث انهار، حفاظت جنگل‌ها، تشکیل فارم‌های تجربوی زراعتی، قوریه‌ها وغیره به‌عمل آمده به طور ذیل خلاصه می‌شود.
احداث بندها و حفر انهار از سال ۱۲۹۷ تا ۱۳۰۹
برای انکشاف زراعت کشور و افزایش حاصلات آن به منظور تکافوی مصارف داخلی و انکشاف صادرات، در بخش حفر نهرها و احداث بندها اقدامات و تشبثاتی صورت گرفته بود. بگونه‌ی مثال: با ساختن بند غازی در ساحه بت‌خاک تا بخشی از زمین‌های خشک این ولسوالی را تحت پوشش در آورد.
هم‌چنان بذل مساعی در ساختن نهر سراج مشرقی که کار آن در دوره سلطنت امیر حبیب‌الله خان در سال ۱۲۹۰هـ.ش آغاز گردیده بود، تا سال ۱۳۰۲ به تاخیر افتاد. در سال ۱۳۰۳ از بودجه دولت یک مقدار پول کافی برای تکمیل نهر مذکور منظور شد و کار آن شروع گردید که تا اخیر سلطنت امانیه پیشرفت خوبی نیز در کار تعمیر آن حاصل شد. سرانجام کار آن در سال ۱۳۱۳ تکمیل شد.
ایجاد اولین ریاست مستقل زراعت در سال ۱۳۱۶ هـ.ش
طوری که گفته شد، امور زراعت و تشکیلات این سکتور طرف توجه جدی حکومت وقت قرار گرفت. با درنظرداشت اهمیت و ضرورت این عرصه، به خصوص تزیید در حجم کار آن، بخش زراعت در سال ۱۳۱۶ از وزارت تجارت مجزا شده برای آن یک ریاست مستقل تشکیل گردید. در نتیجه ساحه فعالیت آن نیز توسعه یافت. برای اصلاح اراضی بایر، سرسبز ساختن کشور، اصلاح و تکثیر جنس‌های بهتر حیوانات اقدامات بیشتری به عمل آمد. در همین سال ریاست مستقل زراعت در ولایت قطغن (ولایات شمال شرقی کشور) گندم، جواری، ماش و برنج و اقسام مختلف سبزیجات، بعد از تحقیق و تجربه و تکثیر ترویج داده شد.
در قسمت زرع پنبه و ترویج بهترین انواع پنبه دانه و تشویق اهالی برای بذر لبلبو اقدامات لازم به‌عمل آمد. تلاش برای بهتر ساختن امور زراعتی و مالداری و باغداری اوج گرفت و زمینه برای فعالیت و کار مردم مساعد شد. در هر منطقه مردم برای باغداری، مرغداری، مالداری، کشت نباتات مختلف مبادرت ورزیدند. زمین‌های جبه‌زار و نی‌زار در اثر مساعی مشترک حکومت و مردم مبدل به زمین‌های زراعتی مبدل شد. کشت لبلبو و زرع پنبه‌دانه اصلاح شد. روی این هدف که در آینده ضرورت کارخانه قندسازی را که بعدتر در ولایت قطغن (ساحه بغلان) ایجاد می‌گردید و فابریکات تازه تاسیس نساجی پلخمری که ضرورت سرتاسری مردم بود رفع سازد، توسعه داده شد.
ایجاد وزارت زراعت در سال ۱۳۲۷ هـ .ش
درسال ۱۳۲۷ ریاست مستقل زراعت به وزارت زراعت ارتقا کرد و تشکیلات وزارت در مرکز و ولایات نظربه ضرورت وسعت پیدا کرد. در ولایات بزرگ و حکومت‌های اعلی فارم‌های زراعتی تاسیس شد تا در تربیه و تکثیر انواع مختلف نباتات، تربیه شکل‌های خوب، حیوانات بهتر و مرغ‌های خانگی بپردازند و با ماشین‌های قلبه وغیره فعالیت کنند. هم‌چنان تخم‌های اصلاح شده و دیگر خدمات بهتر به دهاقین عرضه گردید.
درسال‌های ۱۳۳۳ در بعضی ولایات به احداث جنگل‌های مصنوعی اقدام گردید و شعبه مجادله علیه ملخ ایجاد گردید. این مدیریت فعالیت‌های موثری در لایت فراه، نیمروز و بلخ انجام داد.
درسال ۱۳۲۸شرکت پیله‌وری بغلان تاسیس و ۱۶ شاگرد تحت آموزش متخصصین جاپانی و بعدا متخصصین چینایی قرارگرفتند. بخش پیله‌وری رشد سریع نمود باشندگان ولایات هرات، تخار، مزار شریف و حتی در بسیاری از روستا‌ها و قریه‌جات اطراف ولایت کابل نیز به مسلک پیله‌وری مشغول شدند.
تغییر نام وزارت زراعت به وزارت زراعت و آبیاری در سال ۱۳۳۹
در سال ۱۳۳۹ تشکیل دستگاه سروی آب و خاک در تشکیل وزارت زراعت گنجانیده شد و نام ریاست زراعت به وزارت زراعت و آبیاری تغییر کرد. در تطبیق پلان اول و دوم ضرورت احساس شد که رشد سریع زراعت بدون آبیاری ناممکن است، بنابرین پروژه‌های آبیاری در مرکز توجه دولت قرار گرفته و به آن افزوده شد.
بعد از سال ۱۳۲۴ که بنای بند کجکی و پروژه هلمند گذاشته شد، برای بار اول پس از سال‌های ۱۳۴۰ یک هیات انجینیری آبیاری برای بازدید از جریان کار جوی نو انجیل و سروی نهرگلوی اشتر به ولایت هرات اعزام شد. پس از مدت کوتاهی سروی و نقشه‌برداری گلوی اشتر تکمیل و کار ساختمانی آن مدنظر گرفته شد. دو بند تقسیم آب در دره فراه که قبلاً مطالعه و دیزاین آن تکمیل گردیده بود، توسط هیات انجینیری ساختمانی تحت کار گرفته شده و کار ساختمان آن تکمیل گردید. اعمار بند تقسیم آب آلتی بولک در نتیجه درخواست و تقاضای مردم ولایت فاریاب سروی، نقش برداری و دیزاین گردیده و کار ساختمان آن شروع شد.
سربند پر چاوه طرف چپ دریای آمو در پروژه شهروان که بیش از ۲۰۰ هزار جریب زمین را آبیاری می‌نماید سروی و دیزاین شده و به‌صورت پخته اعمار گردید. بند پروژه آب‌گردان پروژه کیله‌گی ولایت بغلان بالای دریای کندز، پخته‌کاری یک حصه کانال عمومی، پرکاری و کار پروسس بند خاکی آن تکمیل گردید. جوی‌های فرعی و پخته‌کاری دهنه‌های شهر خواجه در ولایت کاپیسا که علاوه بر زمین‌های موجوده ساحه ۶۰۰ جریب زمین جدید را تحت آبیاری در آورد، تکمیل و به بهره‌برداری سپرده شد.
برنامه‌های سال ۱۳۸۸
برمبنای دیدگاه وزارت زراعت، آبیاری و مالداری که عبارت از اعاده اقتصاد مشروع زراعتی کشور از طریق انکشاف و بلند بردن سطح تولیدات وحاصل‌خیزی آن، مدیریت منابع طبیعی، بهبود زیربناهای فزیکی و انکشاف بازار می‌باشد، در حالی که زراعت افغانستان شکل عنعنوی و ابتدایی داشته و سطح تولیدات زراعتی، مالداری و باغداری خیلی پایین قرار داشت. وزارت زراعت دسترسی به مصونیت غذایی، بلند بردن محصولات حاصل‌خیزی و ارزش افزایی، کاهش فقر را در سطح برنامه‌هایش قرار داده اینک به آن اشاره می‌شود.
پنج برنامه:
- برنامه افزایش تولیدات و حاصل‌خیزی
- ایجاد زیربناهای زراعتی و آبیاری
- راه اندازی پروژه‌های اقتصادی
- مدیریت منابع طبیعی
- حمایت برنامه‌ای و مدیریت اصلاحات
ده اولویت انکشافی زراعتی:
- دسترسی بهتر دهقانان به تخم‌های اصلاح شده و وسایل عوامل تولید؛
- کنترول و تنظیم آب‌ریزه‌ها و ساختمان ذخایر آب و سیستم‌های آبیاری؛
- تسهیل پروسه انتقال تکنالوجی آبیاری بالای مرزعه؛
- احداث سردخانه‌ها؛
- ایجاد سهولت‌های پروسس محصولات زراعتی و مالداری؛
- تاسیس مراکز آموزشی تخنیکی و ترویجی؛
- ایجاد برنامه‌ی کمک به مالداران وکوچی‌ها؛
- ایجاد میکانیزم قرضه در سکتور زراعت؛
- ایجاد مراکز میکانیزه زراعتی؛
- اصلاح و تجدید ساختار و تشکیلات وزارت زراعت؛
وزارت زراعت، آبیاری و مالداری توجه جدی خواهد داشت تا در تطبیق این برنامه‌های پرمنفعت باسهم‌گیری فعال زارعین سرتاسر کشور، حاصلات را به حد خودکفایی بالا ببرد. به‌منظور تطبیق برنامه‌های دارای اولویت‌های کاری، تشکیل وزارت زراعت نیز مطابق به نیازمندی‌های کاری این وزارت در سال ۱۳۸۸ عیار شده است.
برنامه‌ها و اولویت‌های فعلی در سکتور زراعت:
چهار برنامه:
- برنامه‌ی تنظیم منابع طبیعی
- برنامه‌ی حاصل‌دهی و حاصل‌خیزی
- برنامه‌ی احیای اقتصادی و ارزش‌افزایی
- برنامه‌ی تغییر مدیریت و ارتقای ظرفیت
اولویت‌های استراتیژیک:
وزارت زراعت، آبیاری و مالداری برای پنج‌سال آینده رسیدگی بر هفت اولویت ذیل را پیش‌بینی نموده است:
- آبیاری
- گندم
- زنجیر ارزش افزایی باغداری
- مالداری
- تنظیم منابع طبیعی حساس با تغییر اقلیم
- مصونیت غذایی و تغذی
- اصلاحات نهادی و ظرفیت‌سازی
فهرست اسمای مقامات وزارت زراعت از اولین رییس مستقل تاکنون
- عبدالهادی داوی وزیرتجارت و زراعت
- محمد زمان تره‌کی رییس مستقل زراعت ۱۳۱۶-۱۳۲۱
- سردارمحمدعتیق رفیق رییس مستقل زراعت ۱۳۲۱-۱۳۲۴
- سید ضیاالدین رییس مستقل زراعت ۱۳۲۴-۱۳۲۵
- میرمحمد یوسف رییس مستقل زراعت ۱۳۲۵-۱۳۲۷
- غلام‌حیدر عدالت نخستین وزیر زراعت ۱۳۳۷-۱۳۳۸
- دکتور محمدناصر عمر کشاورز ۱۳۳۸- ۱۳۴۴
- انجینیر محمداکبر رضا ۱۳۴۴- ۱۳۴۸
- عبدالحکیم ۱۳۴۸-۱۳۵۱
- داکتر عبدالوکیل ۱۳۵۱-۱۳۵۲
- غلام‌جیلانی باختری ۱۳۵۲-۱۳۵۴
- عزیزالله واصفی ۱۳۵۴-۱۳۵۷
- صالح‌محمد زیری۱۳۵۷-۱۳۵۸
- عبدالرشید جلیلی ۱۳۵۸-۱۳۵۸
- فضل‌الرحیم مهمند ۱۳۵۸-۱۳۶۰
- عبدالغفار لکنوال ۱۳۶۰-۱۳۶۳
- غلام فاروق کوبکی‌وال ۱۳۶۳-۱۳۶۵
- محمد غفران ۱۳۶۵-۱۳۷۱
- سید محمدهادی هادی ۱۳۷۱-۱۳۷۲
- سید نورالله عماد ۱۳۷۲-۱۳۷۵
- استاد سکندر قیام اسد ۱۳۷۵- ۵ میزان ۱۳۷۵
- ملا محمدنسیم آخند ۶ میزان۱۳۷۵-۱۳۷۶
- ملا عبداللطیف منصور۱۳۷۶-۱۳۸۰
- ملا احمد‌الله مطیع میزان ۱۳۸۰-۲۲عقرب۱۳۸۰
- سیدحسین انوری اول جدی۱۳۸۰-جدی۱۳۸۳
- عبیدالله رامین جدی ۱۳۸۳- عقرب۱۳۸۷
- محمدآصف رحیمی عقرب ۱۳۸۷- ۱۳۹۳
- سلیم‌خان کندزی معین مالی از ۱۱ قوس سال ۱۳۹۳ به‌حیث سرپرست وزارت زراعت
- اسدالله ضمیر وزیر زراعت، آبیاری و مالداری از ماه ثور ۱۳۹۴- ۱۳۹۶
- نصیراحمد درانی وزیر زراعت، آبیاری و مالداری از ماه میزان ۱۳۹۶ - ۱۳۹۹
- انورالحق احدی، وزیر زراعت، آبیاری و مالداری از ماه سنبله ۱۳۹۹ - اسد ۱۴۰۰
- مولوی عبدالرحمن راشد سرپرست وزارت زراعت، آبیاری و مالداری از ماه سنبله ۱۴۰۰