شعر و تجارت؛ وقتی چهره‌ی دیگر فتانه آفتابی می‌شود
هفته‌نامه‌ی دهقان | اشرف تابش
در میان نابه‌سامانی‌های روزگار، در گوشه‌های شهر با خانم‌هایی آشنا می‌شویم که قصه‌های امیدوارکننده و انگیزه‌بخش برای ما و جامعه دارند. در یکی از روزها به‌صورت اتفاقی از طریق رسانه‌های اجتماعی با یکی از خانم‌های شاغل در بخش زراعت آشنا شدم. او برای شرح داستان موفقیت زنده‌گی‌اش اعلام آماده‌گی کرد. فتانه بیات، چهره آشنای حوزه فرهنگی و ادبی و یک تاجر موفق بوده که کمتر به این بعد زنده‌گی‌اش پرداخته شده است.
فتانه بیات در سال ۱۳۶۱ در یک خانواده متوسط در ولایت کابل متولد می‌شود. کودکی‌اش را در میان دود و باروت جنگ به دور از خوشی‌ها و بازی‌های کودکانه سپری می‌کند. به یاد ندارد که روزی برای خرید عروسک/گودی به بازار رفته باشد. بدتر از همه، او در کودکی پدرش را که یگانه حامی او و خانواده‌اش بود، براثر جنگ‌ها از دست می‌دهد. او اندوه فقدان پدر را در همان کودکی به مثل ده‌ها کودک و خانواده متأثر از جنگ تجربه می‌کند.
در نبود پدر، ده‌ها مشکل ناخواسته به سراغ این خانواده کم‌جمعیت می‌آید؛ اما مادر فتانه برای بزرگ کردن فرزندانش از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کند. با شدت گرفتن جنگ، برای مصونیت فرزندانش به یک محل دورتر از جنگ به‌صورت موقت پناهنده می‌شود. فتانه در کنار اقوام و بسته‌گانش که اکثراً معلم و افراد باسواد بودند، فرصت می‌یابد تا به مکتب برود. دوره ابتدائیه را در لیسه زینب کبرا، یکی از لیسه‌های معروف غرب کابل، آغاز می‌کند و به انجام می‌رساند. پس از برگشت آرامش نسبی به شهر، دوباره با خانواده‌اش در خوشحال‌خان کابل، جایی که او در آن‌جا متولد شده، برمی‌گردد و دوره لیسه را در لیسه عالی افشار به پایان می‌رساند.
پس از فراغت از مکتب، فتانه وارد انستیتوت تجارت و حسابداری شده و دیپلومش را در بخش حسابداری به دست می‌آورد؛ اما به دلیل علاقه فراوان به مدیریت تجارت، در رشته اقتصاد پوهنتون خصوصی گوهرشاد ثبت نام می‌کند. سرانجام از بخش مدیریت تجارت این رشته فارغ‌التحصیل می‌شود.
فتانه که از کوچکی، رؤیاپرداز بوده، استعدادش را در کنار تجارت در حوزه ادبیات و فرهنگ نیز جدی می‌گیرد. از خانم بیات در کنار یک بانوی تجارت‌پیشه و کارآفرین، به‌عنوان یک شاعر و نویسنده نیز نام برده می‌شود.
خانم بیات وقتی بیشتر وارد جامعه می‌شود، محرومیت زنان و مشکلات آنها را زیادتر درک می‌کند. او مدتی بهحیث گرداننده برنامه «آیینه زن» در سلام وطندار نیز ایفای وظیفه کرده است. وقتی دستاوردهای زنان را در این برنامه بازتاب می‌دهد، بیشتر توانایی‌ها و محرومیت آنان را درک می‌کند. این درک او باعث می‌شود که انگیزه تولید و فعالیت اقتصادی به منظور خودکفایی و استقلال مالی در وجودش شکل بگیرد. خانم بیات با مبلغ ناچیز ۳۵ هزار افغانی که از معاشش به‌عنوان آموزگار در یکی از مکتب‌های شهر به دست آورده بود، حدود چهار سال قبل با اعتماد به نفس بالا شرکت تجارتی و تولیدی فتانه بیات را بنیان‌گذاری می‌کند. مادرش در تمام این مراحل او را همکاری و تشویق می‌کند. وقتی شرکت روی پایش استوار می‌شود، برادرش به‌عنوان حامی او در بازاریابی و فروش محصولات همکاری می‌کند. او هم‌چنان سمت مشاوریت داخلی شرکت خواهرش را برعهده می‌گیرد. این همکاری‌ها باعث می‌شود تا شرکت فتانه بیات بهزودی روی پای خود بایستد. فتانه هدف اصلی از راه‌اندازی شرکت تجارتی‌اش را استقلال مالی و خودکفایی خود و خانواده‌اش عنوان می‌کند.
او پس از مدتی می‌تواند جواز رسمی شرکتش را به دست آورده عملاً به‌عنوان یک تاجر زن در جامعه عرض اندام کند. فتانه بیات با ریسک‌پذیری و جسارت بالا، پا به میدان رقابت سخت و نفس‌گیر تجارت می‌گذارد. در حالی که هیچ تجربه دقیق و میدانی در این حوزه نداشته، اما با تلاش و پشت کار فراوان می‌تواند در میان تمام شرکت‌های تجارتی جایگاه خود را تثبیت کند. شرکت او با جواز رسمی تحت نام «شرکت تجارتی فتانه بیات» آغاز به کار می‌کند. اکنون این شرکت در بخش تجارت زعفران، میوه خشک و میوه تازه فعالیت گسترده دارد. خانم بیات در این شرکت تلاش دارد تا زمینه کار را برای بانوان نیازمند فراهم کند. او هشت کارمند رسمی و ۸۷ کارمند فصلی در این شرکت دارد. فتانه علاوه بر ایجاد شغل در شرکت، مدام به حرفه‌ای و تخصصی شدن زنان تلاش می‌کند. شرکت او دوره‌های آموزش ارتقای ظرفیت را برای تعداد زیادی از دختران و زنانی که از مکتب و تحصیل باز مانده‌اند، فراهم کرده است. هم‌چنان برای شماری از جوانان دوره‌های کوتاه‌مدت فراگیری زرگری و حکاکی را نیز فراهم کرده که در این مرکز دختران و زنان در کنار محصولات نام‌برده، به پروسس زعفران و میوه خشک مصروف فعالیت هستند.
فتانه در سال ۲۰۱۹ زیر چتر شرکتش به یک اقدام بزرگ دست می‌زند. تصمیم می‌گیرد که چانسش را در بازارهای بین‌المللی بیازماید. برای رفتن به سوی این مدیریت دشوار، زعفران و میوه خشک را به‌عنوان محصولات تجاری انتخاب می‌کند. زعفران افغانستان از جمله محصولات ارزشمندی است که توانسته چندین سال پی‌هم مقام اول را در دنیا از آن خود کند. او دامنه صادراتش را در عرصه زعفران و میوه خشک گسترش داده و در زمان اندک می‌تواند مشتریان بیرونی نیز به دست بیاورد.
خانم بیات علاوه بر صادرات محصولات افغانی، مأموریت بازاریابی محصولات داخلی را در بیرون از کشور نیز برایش تعریف می‌کند. او با عرضه محصولات باکیفیت به مشتریانش، در کم‌ترین مدت می‌تواند رضایت آنها را کسب کند. خانم بیات در حال حاضر تجارت انواع محصولات زراعتی مثل زعفران، میوه خشک، انواع کشته، غولنگ، شکرپاره، اشتق، چپه‌نمک، بادام، جلغوزه، پسته، انجیر، کشمش سبز و سیاه و سرخ، انواع توت، چهارمغز، نخود، آلوبخارا و سنجد را پیش می‌برد و این محصولات را به آلمان، کویت، سودان، هند، سویدن و امریکا صادر می‌کند.
فتانه در جریان صحبت‌هایش باربار تأکید کرد که او و کارمندانش برای تولید باکیفیت و عرضه محصول بهتر متعهد هستند و در این راه تلاش می‌کنند. این در حالی است که رقابت سنگینی میان تاجران در بازار ادامه دارد. او گفت که به دلیل این رقابت شدید، ما نهایت کوشش خود را به خرج می‌دهیم تا محصولات باکیفیت را به قیمت مناسب تولید و عرضه کنیم.
فتانه یکی از بانوان تجارت‌پیشه است که از عدم حمایت مردم از محصولات وطنی گلایه دارد. او می‌گوید که وارد شدن سرسام‌آور محصولات مشابه توسط تاجران از کشورهای منطقه، بهخصوص از چند کشور همسایه، سبب شده که ما با آنها رقابت نتوانیم. به باور خانم بیات، دلیل عمده این امر، عدم تشویق و استفاده شهروندان افغانستان از محصولات وطنی است که بالای اجناس خارجی بیشتر تمرکز دارند، روی تولیدات وطنی کمتر تمرکز می‌کنند و با وجود کیفیت بالا، نسبت به آن به دیده حقارت می‌نگرند. او افزود که با این حال تعدادی از هموطنان ما هم هستند که از محصولات داخلی برای خود، دفترها و مراسم‌‌شان استفاده می‌کنند و حتا قرار‌دادهای دایمی می‌بندند که از محصولات ما استفاده کنند. خانم فتانه می‌گوید: «از آن‌جایی که زنان در جنگ‌ها و فساد دخیل نبوده‌اند، از اعتبار بلند در جامعه افغانی برخوردارند و بیشتر مردم بالای‌شان اعتماد دارند. خوش‌بختانه تجربه نشان داده است که زنان افغانستان در مدیریت انواع شغل‌ها خیلی عالی درخشیدهاند و توانایی مدیریت مشاغل را دارند و در صورتی که برای‌شان فرصت داده شود، آنان از عهده هرنوع کار بهخوبی برآمده می‌توانند.»
صاحب شرکت فتانه بیات، پیامی برای بانوان دارد: «با وجود این‌همه مشکلات و چالش‌هایی که همه‌ی ما با آن روبهرو هستیم، روی مقوله خواستن و توانستن بیشتر تمرکز کنید که خواستن واقعاً توانستن است. به توانایی‌های‌تان باور کامل داشته باشید. من مطمئنم که با اهداف و برنامه‌ریزی‌های دقیق، رؤیاهایی‌تان که در قالب طرح مانده، روزی تحقق خواهد یافت؛ اما به شرط این‌که از تلاش دست نکشید، زود خسته نشوید و عملاً اقدام کنید. از مردان نیز می‌خواهم که به کار زنان احترام بگذارند و در عرصه‌های مختلف جامعه از حضور زنان حمایت کنند.»
وی باور دارد که زنان توانایی‌شان کمتر از مردان نیست و در صورتی که مورد حمایت قرار گیرند و زمینه کار برای‌شان مساعد شود، به قله‌های بلند موفقیت می‌رسند. خانم بیات آرزو دارد تا با مساعد شدن فرصت برای زنان، آنها در کنار مردان وضعیت کلی جامعه را به نفع همه تغییر دهند. او در اخیر سخنانش اشاره کرد: «در صورتی که زنان تحصیلکرده به خودباوری برسند، می‌توانند همراه مردان در مسایل مربوط به اداره مملکت سهم بگیرند. هرگاه یک جامعه به استقلال اقتصادی برسد، آن جامعه خودبه‌خود به استقلال سیاسی دست می‌یابد و دولت و سکتور خصوصی نیز باید بستری را فراهم کنند تا سرمایه‌گذاری زنان با موفقیت همراه شود.»
خانم بیات یکی از بانوان موفق و تجارت‌پیشه است که با مبلغ اندک کارش در بخش محصولات زراعتی را آغاز کرد و به شهرت بین‌المللی رسید. او که زمانی نمی‌توانست به دلیل گسترش دامنه جنگ و ناامنی به مکتب برود، حالا صاحب دو مدرک عالی تحصیلی است. او زمانی برای تدریس در مکتب‌های کابل با خلص سوانح سرگردان بود، اما حالا با تحمل مشکلات و پشت کار، رییس یک شرکت تجارتی مستقل است. خانم بیات یکی از فعالان فرهنگی شناخته شده در جامعه و یکی از موفق‌ترین بانوان تجارت‌پیشه در روز گار ماست.