هېواد کې د خُرما ونو دودېدل

د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت د هېواد په ځینو ولایتونو کې د خُرما «کجورو» بڼونه جوړ کړي او وایي، چې موخه یې ددغې مېوې د ونو نیالولو دودېدل دي.
د کرنې وزارت د بڼوالۍ د برخې چارواکي وایي، چې افغانستان متنوع اقلیم او ترڅنګ یې تاوده اوړی او وچې دښتې لري، چې د خُرما «کجورو» کرکېلي او تولید لپاره مساعد چاپېریال دی. د کرنې وزارت د چارواکو په خبره له پخوا راهیسې د ننګرهار، لغمان، فراه، نیمروز، هلمند، کندهار او خوست په ولایتونو کې په دودیزه توګه د خُرما کرکېله دود دی، چې د تخم په واسطه تکثیريږي. د یادو ولایتونو اقلیمي شرایط د خُرما «کجورو» کرکېلي او تولید لپاره مساعد اقلیم دی او په دغو ولایتونو کې د خُرما ونې ښې پایلې ورکړي دي.
د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت له برنامو څخه یو هم د خُرما «کجورو» ونو پالل او روزل دي. دغه وزارت بڼوالو ته د خُرما «کجورو» ونو دکرکېلي لارې چارې ښیي او په هېواد کې د خُرما بڼونو جوړولو په پار هلې ځلې کوي. هلمند، فراه، کندهار، لغمان او ننګرهار هغه ولایتونه دي، چې د خُرما پالنې لپاره مناسب اقلیم لري.
د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت له خوا دهېواد په یوشمېر ولایتونو کې په ازمایښتي ډول د خُرما «کجورو» بڼونه جوړې شوي دي. لومړنۍ حاصلات ښیي، چې د وطني خُرماو کیفیت د ګاونډیو هېوادونو تر هغو ښه دي.
د هغو ولایتونو له ډلې چې د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت له خوا ورته د خُرما «کجورو» بڼونه جوړ شوي یو هم د ننګرهار ولایت دی. د ننګرهار د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ ریاست د شمېرو له مخې په دې ولایت کې د خُرما «کجورو» څه باندې ۸۰ جریبه بڼونه جوړ شوي دي، چې د قناعت وړ حاصل ور کوي.
د ننګرهار د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ سرپرست رییس ډاکټر محمد ضمیر بهسودي وایي، چې په دې ولایت کې د خُرما بڼونو جوړولو په پار هلې ځلې روانې دي او تر دې دمه په دې ولایت کې د خُرما څه باندې ۸۰ جریبه بڼونه جوړ شوي دي. د ښاغلي بهسودي په خبره د ننګرهار د کانال کرنیز شرکت اړوند د خُرما په ۴۵ جریبه بڼ کې د خُرما شپږ ډوله ونې موجودي دي، چې ترې شپږ ډول خُرما ترلاسه کیږي. ددې ترڅنګ ددې ولایت اړوند د پیر سید احمد ګیلاني په ۳۵ جریبه بڼ کې د خُرما سیمه ییز ډولونه کرل شوي دي.
د ننګرهار د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ ریاست سرپرست وایي، چې ددې ولایت اړوند په څېړنیز او روزنیز مرکز «کلکسیون» کې د خُرما پر بېلابېل ډولونو څېړنې روانې دي. ښاغلی بهسودي وایي: «د ننګرهار د کرنې ریاست اړوند د څېړنیز او روزنیز مرکز «کلکسیون» په ۸۷۵ متر مربع ځمکه کې د خُرما بېلابېل ډولونه کرل شوي دي، چې پر دغو ډولونو د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ ریاست د څېړنو د برخې کارکوونکي، د کرنې پوهنځی زده کړیالانو، استادانو او د بېلابېلو انسټیټونو زده کړیالان او استادان څېړنې ترسره کوي او له څېړنو وروسته یې کروندګرو ته د کر په موخه سپارښتنې کوي.»
د ننګرهار د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ ریاست په پام کې لري، چې په ۱۳۹۹یم کال کې ددې ولایت په یوشمېر ولسوالیو کې د خُرما «کجورو» ۵۰ جریبه نوي بڼونه جوړکړي. دغه بڼونه په دې ولایت کې د کجورو د بڼونو جوړولو د ترویج او پراختیا په پار جوړیږي.
ننګرهار په ټوله کې حاصل خیزه سیمه ده په دې ولایت کې د نارنج له ونو تر زیتونو هغو ښه پایله ورکړې که د خُرما تجربه هم په کې ووشي د دې سیمې اقتصادي مټ ورسره لا غښتلی کیدای شي.
د ننګرهار ترڅنګ هلمند هم هغه ولایت دی، چې په دې وروستیو کې په کې د خُرما «کجورو» بڼونو جوړولو په پار هلې ځلې روانې دي او په دې ولایت کې د خُرما بڼونو جوړولو او ترویج په پار هڅې کیږي.
د هلمند د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ رییس زلمی الکو وایي، چې په ۱۳۹۷ یم کال کې ددې ولایت په مرکز لښکرګاه، ناوې او نهرسراج ولسوالیو کې د خُرما ۱۵۲ ونې په فني او مسلکي ډول القاح، ښاخبري او اصلاح شول او ترڅنګ یې هغو بزګرو ته چې د خُرما ونو بڼونه لرل د ښې روزنې او پالنې په پار عامه پوهاوی ورکړل شوي دي. د زلمی الکو په خبره د خُرما هغه ونې چې القاح شوي دي حاصلات یې ښه دي.
ښاغلي الکو وویل، یادو پایلو ته په کتو په ۱۳۹۸یم کال کې ددې ولایت د انار باغ څېړنیز فارم کې د لومړي ځل لپاره په دوه جریبه ځمکه کې د خُرما اصلاح شوي ننداریزې قطعې جوړې شوې، چې موخه یې په دې ولایت کې د خُرما ونو ترویج او تکثیر وو.
ددې ننداریزې قطعې په هکله د هلمند دکرنې رییس وویل: «ددې قطعې جوړولوڅخه موخه په هلمند ولایت کې د خُرما ونو ترویج او تکثر دی ترڅو بڼوال وهڅول شي، چې په خپلو ځمکو کې د خُرما بڼونه جوړ کړي.» هغه وویل په دې ننداریزه قطعه کې بڼوالو او ځمکوالو ته د خُرما ونو د کرکېلي او ساتلو په پار عملي او نظري زده کړې هم ورکول کیږي.
په پام کې ده چې، د هلمند دکرنې ریاست د خُرما په بېلابېلو ورایټیو څېړنه وکړي او د ترویج په موخه یې د دې ولایت ټولو ولسوالیو ته تکثیر کړي.
د هلمند دکرنې رییس وایي، چې سږ کال د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت له خوا، هلمند کې د خُرما «کجورو» سوداګریزو بڼونو جوړولو طرحه منظور او په ۱۳۹۹ یم مالي کال کې پلي کیږي. ددې طرحې پر اساس په ۱۳۹۹ یم مالي کال کې په دې ولایت کې د خُرما «کجورو» ۲۵ جریبه سوداګریز بڼونه او کلکسیون جوړیږي. دغه بڼونه په دې ولایت کې د کجورو بڼونو جوړولو د ترویج او پراختیا په پار جوړیږي.
هلمند په ټوله کې حاصل خیزه سیمه ده په دې ولایت کې یو شمېر نورې مېوې هم ښه پایله ورکړې که د خُرما بڼونه هم په کې جوړ شي ددې سیمې اقتصادي ودې ته زمینه برابریږي.
د یادولو ده، چې سږ کال د کجورو «خرما» بڼونو جوړولو ملي طرحه د عالي اقتصادي شورا له خوا ومنل شوه.
ددې طرحې پر اساس ټاکل شوې، چې دکرنې وزارت له خوا د کجورو دوه زره او ۷۰۰ هکټاره سوداګریز بڼونه جوړ شي او دغه راز د خُرما د بېلابېلو نژادونو د انساجو د کرکېلي له لارې د خُرما د اصلاح شوي او تصدیق شویو نیالګیو د تولید او تکثیر په پار درې لابراټوارونه هم ایجاد شي.
ددې ترڅنګ د فراه، هلمند او ننګرهار په ولایتونو کې څېړنیز فارمونه او د خُرما ملي کلکسیون جوړول، د کیفیت د کنټرول اسټنډرډونه پلي کول، د بازار موندنې تصدیق پاڼې صادرول او ترویجې چوپړونه وړاندې کول د کرنې وزارت ددې طرحې نورې برخې دي.
ددې طرحې پراساس د کرنې وزارت په برنامو کې د کجورو سوداګریز بڼونه جوړول، د کجورو بڼونو جوړولو په پار له وچو او هغو ځمکو څخه، چې دکرکېلي وړ نه دي ګټه پورته کول، د انساجو کرلو له لارې د بېلابېلو نژادونو د اصلاح شویو نیالګیو تولید، د کورني مارکېټ لپاره ښه کیفیت لرونکي خُرما تولیدول، د بڼوالۍ په برخه کې د کار زمېنه برابرول، خصوصي سکټور ته د پانګونې نوي فرصتونه برابرول او د بېلابېلو نیالګیو ملي کلکسیون جوړول شامل دي.
تېر کال افغانستان د ۹.۲ میلیونه ډالرو په ارزښت ۱۸ زره او ۷۶۰ ټنه خُرما وارد کړی دی. د دغو بڼونو له جوړولو څخه د کرنې وزارت موخه د ښه کیفیت لرونکي خُرما د تولید ډېر والی او له بهره د خُرما د تولیداتو د کچې ټېټول دي. د خُرما په برخه کې پر ځان بسیا کېدل د کورني مصرف په برخه کې د کال ۱۰ میلیونه ډالر د افغانستان د اقتصادي ودې په برخه کې مرسته کولای شي او ددې ترڅنګ ډېرو خلکو ته د کاروبا او پانګونې زمینه هم برابروي.