افزایش علاقه‌مندی دهقانان به کشت و تولید هینگ
هفته‌نامه‌ی دهقان / مهرداد احمدی
هینگ یا انغوزه از مهم‌ترین اقلام گیاهان طبی و صادراتی افغانستان به شمار می‌رود و میزان کشت و تولید شیره‌ی آن از سال ۱۳۹۳ خورشیدی به این سو، رشد چشم‌گیری در کشور داشته است.
ارقام ریاست احصاییه وزارت زراعت، آبیاری و مالداری، نشان می‌دهد که تنها در سال ۱۳۹۸ خورشیدی، دوهزار و ۵۰۰ و ۴۹ متریک تُن شیره انغوزه یا هینگ در سطح کشور تولید شده است. از این میان، یک‌هزار و ۵۴۷ متریک تُن آن به خارج از کشور به ارزش بیش از ۱۱۴ میلیون دالر صادر شده است. عمده‌ترین بازار گیاه طبی هینگ افغانستان، هند می‌باشد.
کشت و تولید گیاه هینگ با وجودی که طی سال‌های اخیر در کشور رونق خوبی یافته، اما معلومات اداره احصاییه مرکزی نشان می‌دهد که بیش از ۸۵۱ متریک تُن هینگ به افغانستان نیز وارد شده است. این گیاه بیش‌تر در ولایات بلخ، تخار، جوزجان، سمنگان و بدخشان کشت می‌شود.
همچنین معلومات ریاست علفچرها در وزارت زراعت حاکیست که تلاش‌ها برای ترویج کشت انغوزه در کشور از سال ۱۳۹۳ خورشیدی به این طرف بیش‌تر شده است. معلومات این ریاست نشان می‌دهد که از سال ۱۳۹۳ تا سال جاری، ۳هزار و ۶۷۳ هکتار سه تخریب شده گیاه هینگ در ولایت‌های بلخ، سمنگان، بغلان، تخار، بدخشان، هرات، بامیان، فراه، غور، هرات، فاریاب و سمنگان با پاشیدن تخم این گیاه احیا و حفاظت شده است. این ریاست می‌گوید که از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ خورشیدی، میزان صادرات شیره گیاه هینگ به بیش از ۵هزار و ۴۱۳ متریک تُن رسیده و بیش‌ترین صادرات آن در سال گذشته صورت گرفته است.
وزارت زراعت، آبیاری و مالداری، برای ترویج کشت و افزایش تولید هینگ در کشور، یک برنامه‌ی پنج ساله نیز ساخته بود. بر مبنای این برنامه، ساحات گیاهان وحشی طبی شناسایی و انجمن‌ها و اتحادیه‌هایی به منظور احیا و حفاظت از آن تشکیل و تخم و دیگر بسته‌های زراعتی مورد نیاز برای ارزش‌افزایی به این گیاهان، به انجمن‌ها و اتحادیه‌های احیا و حفاظت‌کننده توزیع می‌شود. حفر و احیای چاله‌ها به منظور تخم‌پاشی، آبیاری ساحات احیا و حفاظت‌شده، به کار گماشتن افراد فنی در این ساحات، از جمله فعالیت‌هایی است که بر مبنای این برنامه پنج ساله در حال انجام است. همچنین قرار است در سال ۱۴۰۰، پروژه تنظیم و ارزش‌افزایی محصولات طبی به ویژه هینگ نیز در ولایت‌های بلخ، سمنگان، کندز، تخار، بدخشان، جوزجان، فاریاب، سرپل، هرات، بادغیس، غور، پکتیا، غزنی، فراه و لوگر راه‌اندازی و تطبیق شود.
وزارت زراعت، برای سال جاری احیا و حفاظت دوهزار هکتار ساحه تخریب شده هینگ و حفر ۱۰ میلیون چاله در این ساحات تخریب شده و کشت سه‌هزار کیلوگرام تخم این گیاه را در برنامه کاری خود دارد.
گیاه طبی هینگ به دو صورت پرورش می‌یابد؛ به صورت آبی و للمی. سمنگان از جمله ولایاتی است که بیش‌ترین ساحه للمی هینگ را دارد.
عبدالرحمان ارغندیوال رییس زراعت، آبیاری و مالداری ولایت سمنگان، می‌گوید که در این ولایت ۱۹هزار و ۷۰۲ هکتار گیاه هینگ به صورت للمی کشت شده است. او گفت که ۸۹ هکتار زمین نیز به شکل آبی هینگ کشت شده است. آقای ارغندیوال تاکید کرد که تنها در سال گذشته ۷۰۰ هکتار زمین للمی هینگ در این ولایت احیا و برای ۸۰۰ نفری که در این بخش فعالیت داشتند بسته‌های زراعتی شامل پانزده قلم وسایل به شمول تخم هینگ نیز توزیع شده است. در سال جاری نیز برای هشت‌صد نفر نیز بسته‌های زراعتی برای کشت و رفع حاصل گیاه هینگ در دو ولسوالی سمنگان توزیع می‌شود.
با این حال، آقای ارغندیوال تاکید دارد که میزان علاقه‌مندی دهقانان به کشت و تولید هینگ در حال افزایش است. او گفت با صادرات گیاه هینگ از کشورهای همسایه از طریق افغانستان به هند و همین‌طور برنامه‌های دولت برای گسترش کشت و تولید این گیاه، توجه دهقانان را به خود جلب کرده است. او گفت: «ولایت‌هایی مثل بلخ، بغلان، سمنگان و سایر ولایاتی که در شمال و شمال‌شرق قرار دارند، اکثریت دهقانان‌شان برای کشت هینگ رو آورده‌اند. هم دولت در این راستا تلاش‌های خود را دارد و هم علاقه‌مندی خوبی را که دهقانان به این دارند؛ چون این گیاه یکی به آب کم ضرورت دارد و می‌شود همان باران‌های تابستانی و بهاری که داریم این رشد خوبی دارد. دوم این که هم می‌شود این گیاه را به شکل آبی کشت بکنیم که ما در سمنگان به شیوه‌های مختلف کشت شده است.» عبدالرحمان ارغندیوال افزود: «اگر از یک جریب زمین ۱۰۰ دالر عاید خالص به دست می‌آوریم، اگر این زمین هینگ کشت شود و خوب رشد کند، می‌شود که ما از همین زمین تا ۱۵ هزار دالر هم عاید داشته باشیم.»
فصل کشت و برداشت
فصل کشت گیاه طبی هینگ معمولاً در فصل خزان آغاز می‌شود. در منطقه‌ی دارای آب‌وهوایی مثل سمنگان، پس از پانزدهم عقرب کشت گیاه هینگ آغاز می‌شود. این گیاه به صورت پاشیدن تخم و همین‌طور غرس نهال کشت می‌شود. آن طوری که رییس اداره زراعت سمنگان می‌گوید، هر گاه از تخم استفاده شود، این گیاه حدود چهار تا پنج سال بعد به ثمر خواهد رسید و اما اگر نهال آن غرس شود، پس از یک سال به ثمر می‌رسد. نهال این گیاه معمولاً از قوریه‌ها به دست می‌آید.
گیاه هینگ، در فصل بهار، برگ‌های خود را حفظ می‌کند اما پس از آن برگ‌هایش می‌ریزد. با ریختن برگ‌ها، فصل برداشت حاصل می‌رسد. با ریختن و قطع کردن برگ‌ها، شیره‌ی آن با تیغ زدن، از ساقه گرفته می‌شود. ساقه این گیاه ضخیم است و شیره‌ی آن که پس از تیغ زدن بیرون می‌شود، مدت زمانی پس از خشک و سفت شدن، جمع‌آوری می‌گردد.
از شیره‌ی هینگ که به نام انغوزه نیز یاد می‌شود، برای درمان بیماری‌های مختلفی از جمله قولنج، سرطان شکم، قطع قاعده‌گی، تشنج، خروسک، کاهش فشار خون و چندین بیماری دیگر استفاده می‌شود. همچنین از شیره‌ی آن برای نگهداری و طمع دادن به غذا نیز استفاده می‌شود.
