د وزارت پیژندنه
لیدلوری:
سرچینو څخه اغیزمنه ګټه اخیستنه، د کرنې سکټور انډولیزه او دوامداره پراختیا، د خوړو امنیت او خوندیتوب رامنځته کول.
ماموریت:
کرنې وزارت یو بزګر محوره او ځواب ورکوونکی بنسټ دی، چې د هېواد په کچه د کرنې سکټور په برخه کې د روزل شویو کارپوهانو په درلودلو سره د څېړنې، ترویج او پرلیکه پالیسیو د تدوین، د نویو ټیکنالوژیو معرفي کولو، د اوبو لګولو مدیریت او پراختیا او د طبیعي سرچینو او د اراضۍ د مدیریت له لارې باکیفیته او معیاري چوپړتیاوې وړاندې کوي. په پایله کې، دا چاره خصوصي سکتور او د دې خاورې خلکو لپاره د کار او پانګونې مناسبه فرصتونه رامنځته کوي او بالاخره د ملي اقتصاد په وده او پراختیا کې ستره ونډه لوبوي.
موخې:
1- هېواد کې د کمیت او کیفیت له پلوه د کرنیزو او مالدارۍ محصولاتو زیاتوالی.
2- د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ په برخه کې څېړنیز او پراختیایي پروګرامونو پلي کول.
3- د اوبولګولو مدیریت او پراختیا، د طبیعي زېرمو تنظیم او د اقلیم د بدلون اغېزو سره توافق.
4- د ځمکوالۍ د چارو تنظیم، جیوډوزیکي او ځمکې ته د بزګرانو، مالدارانو او د ملي او نړیوالو خصوصي سکټور قانوني لاسرسی.
5- د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ په سکتور کې د کورنیو او بهرنیو پانګونو، هڅول، ملاتړ او زمینه برابرول.
6- بنسټیز او اداري اصلاحات او وړتیاوې لوړول.
اساسي دندې:
1- د هېواد په کچه د کرنې، اوبو لګولو، مالدارۍ او ځمکو د خدمتونو او فعالیتونو رهبري او مدیریت.
2- د طرحو، پلانونو، قانوني اسنادو، طرزالعملونو او پالیسیو پر وخت چمتو کول او پلي کول.
3- کروندګرو او مالدارانو لپاره د کرنې او مالدارۍ د تولید اغېزمن عوامل (ځمکه، اوبه، اصلاح شوي تخمونه، کیمیاوي او عضوي سرې، اصلاح شوي مېوه لرونکي ونې، مالدارۍ او کرنیز درمل، کرنیز ماشینونه، د څارویو اصلاح شوي نسلونه او د نورو عواملو) چمتو کول او اسانتیاوې برابرول.
4- د کورنیو اړتیاوو لپاره د باکیفیته کرنیزو او حیواني محصولاتو د تولید لپاره زمینه برابرول، د کرنیزو او حیواني محصولاتو د تولید په موخه اړین ملاتړ او له ملي او نړیوالو بازارونو سره د تولیدونکو نښلول.
5- د کرنې او مالدارۍ سکتور د سوداګریز کولو لپاره اسانتیاوې برابرول، ترڅو د هېواد د بزګرانو او مالدارانو د عوایدو کچه لوړه شي.
6- د ځنګلونو، څړځایونو او طبي بوټو، د اوبو د لارو«آب رېزو»، خوندي شویو سیمو تنظیم او د ژویو خوندیتوب. د ځنګلي محصولاتو، څړځایونو، طبي بوټو او وحشي ژویو حاصلاتو څخه متوازنه او دوامداره ګټه اخیستنه.
7- د اوبولګولو د شبکو او زهکشۍ بیارغونه، اصلاح او رغول، په کرونده کې د اوبو تنظیم، د کرنیزې حقابې تنظیمول، د چکډمونو او د اوبو د زېرمو جوړول او بیا رغونه، د اوبولګولو د شبکو د شخړو حل او د کرنیزو ځمکو اصلاح او د اوبو لګولو ټیکنالوژۍ دودول.
8- د کرنې او مالدارۍ د زېربناوو جوړول، بیارغونه او پراختیا.
9- د اقلیم د بدلون اغېزو سره د کرنې او مالدارۍ سکتور د سازګارۍ لپاره د موډلونو جوړول، تحلیل او معرفي کول.
10- امارتي (سلطاني) ځمکو ته د خلکو د قانوني لاسرسی زمینه برابرول او د املاکو د شخړو حلول.
11- د ټولګټو پروژو پلي کولو په موخه د اماراتي ځمکو د ملکیت، استملاک او لېږد حق په رامنځته کولو سره اسانتیاوې برابرول.
12- د جیوډوزي، کارټوګرافي، فوتوګرامتري او کدستر چارې مدیریت او پراختیا او دغه راز د ملي او نړیوالو سرحدونو تثبیت او د هېواد کلنۍ کلیزې استخراج.
13- د مالکیت د حقونو پېژندنه، جلا کول او تثبیت، د ځمکې بانک مدیریت، د ځمکوالۍ د ملکیت د معلوماتو ثبت او وړاندې کول، د غیر رسمي سیمو ثبتول، د قبالو اجرا کول او د فوتوګرامتري مدیریت.
14- قانون او د مقرراتو سره سم دعشر او زکات راټولول.
15- د عوایدو د راټولولو او زیاتولو د پروسې سالم مدیریت.
16- د متنوع او مشروع کښت پیاوړتیا او د مخدره توکو پر وړاندې د بدیل نباتاتو معرفي کول.
17- د کرنیزو او حیواني محصولاتو او کیمیاوي سرو د تولید، عرضه او صادراتو د کیفیت کنټرول، د قرنطیني معیارونو پلي کول او په هېواد کې نباتي ناروغیو او افتونو او دغه راز حیواني ناروغیو د خپرېدو مخنیوی.
18- د نباتاتو او څارویو د سیمه ییزو ډولو او نسل خوندیتوب په موخه علمي څېړنې ترسره کول او د اصلاح شویو نسلونو دودول.
19- د کارکوونکو د وړتیا لوړولو له لارې د کرنې او مالدارۍ سکتور مسلکي کول.
20- په بېړنیو حالاتو کې د ستراتیژیکو محصولاتو ساتل او زېرمه کول.
21- د څارویو روغتیایي چوپړتیاوې وړاندې کول او د څارویو او زونوز ناروغیو کنټرول.
22- د معیاري مالدارۍ فارمونو په جوړولو کې تخنیکي همکارۍ (د غواوو فارم، د چرګانو فارم، د شاتو مچیو او کبانو فارمونه او داسې نور)
د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت مخینه
افغانستان یو غرنۍ هېواد دی، چې پراخې دښتې او زرګونه کاله ځلاند تاریخ لري. د افغانستان جغرافیایي او توپوګرافي موقعیت له ډېرو کمو اسیایي هېوادونو سره پرتله کولای شو. د هېواد جغرافیایي جوړښت داسې ده، چې له ټېټو برخو څخه پیل او په تدریج سره لوړو ارتفاعاتو او په پای کې د نړۍ پر بام ختمیږي. دا په خپله ددې ښکارندویي کوی، چې افغانستان د حیات له بېلابېلو او متنوع اکوسیسټومونو څخه برخمن دی، چې په اکوسیسټم کې دغه راز بدلونونه، زموږ د هېواد د ښکلا لامل شوی دی. یو له مهمو برخو څخه چې افغانستان ته یې ځانګړتیا ور په برخه کړې له مناسب اقلیم سره کرکېله ده. زموږ هېواد چې اوسمهال د بیارغونې او جوړېدو په درشل کې ده دغه چاره د دولت په لارښوونه او د زیارکښو هېوادوالو په همکارۍ او مرستې پرمخ وړ کیږي، چې کرنه یې له مهمو برخو څخه شمېرل کیږي.
د کرنې لومړنی مدیریت ایجادول
په ۱۲۹۸ یم کال کې د خپلواکۍ له ترلاسه کولو وروسته ، کله چې دافغانستان خلک ترډېره له کورنیو اړتیاوو سره لاس او ګریوان و په هېواد کې د اقتصادي پراختیا بېلابېلو برخو ته د دولت پام هم ور واووښت. د ټولو مدني او ټولنیزو چارو د تنظیم او ادارې په پار د ژوند اړین بنسټونه یې کېښود. د افغانستان د اقتصادي اړتیاو پوره کولو په پار او د هېواد د خراب او کړکېچن وضعیت د ښه کولو په موخه یو لړ لومړني اقداماتو ته مخه کړه.
په ۱۲۹۸ یم کال کې د امیر امانالله خان د سلطنت په لومړیو کې د «دولتي څارنې» تر عنوان لاندې د کرنې، صنعت او د بیارغونې د چارو تشکیلات په کار پیل وکړ. له ډلې د سوداګرۍ څارنه، چې په تشکیل کې یې د کرنې مدیرت ته هم ځای ورکړل شوې وه، په ۱۳۰۲ کې د سوداګرۍ وزارت ته ارتقا وکړه او د نورو وزارت خونو په ډله کې شامل شو.
په افغانستان کې له ۱۲۹۷ یم کال وروسته، د کرنې پراختیا
دکرنې تېر وضعیت ته په کتو، دا په ډاګه ده، چې په لویو ښارونو، ولسوالیو او کلیو کې بد اقتصادي وضعیت او د خوړو نامیمون وضعیت له امله هېوادوال د یو ملي کرنیز برنامې له نشتونه کړېدل. که څه هم په تېرو کلونو کې د یوشمېر باتدبیره پاچاهانو، وزیرانو او خلکو د هلو ځلو په ترڅ کې د بندونو، کاریزونو، د اوبولګولو د شبکو جوړول او بڼونو په جوړولو کې یو لړ اقتدامات او هلې ځلې شوې وه.
د کرنې د پراختیا او پیاوړتیا په برخه کې د امیر حبیبالله خان په دوره کې یو لړ اقدامات او کارونه شوې وه، چې د کرنې د پارختیا په برخه کې د امیر امانالله خان او ترهغه وروسته هم دوام وموند.
د کرنې په برخه کې لومړني ګامونه
د سوداګرۍ وزارت له خوا د کرنې په برخه کې د ۱۹ کلونو په ترڅ کې له ۱۲۹۷-۱۳۱۶ چې کوم کارونه تر سره شوې وه. په کې د ځنګلونو احداث، د ویالو کېندل، د بندونو جوړول، د ونو اېښودل، د ویالو جوړول، د ځنګلونو ساتل، کرنیز تجربوی فارمونه او قوریې جوړول او یوشمېر نور فعالیتونه شامل دي. دغو فعالیتونوته لنډه کتنه کوو.
له ۱۲۹۷ تر ۱۳۰۹ د ویالو کېندل او د بندونو جوړول
د هېواد دکرنې د پراختیا او په هېواد کې د حاصلاتو د ډېروالي په پار او ددې ترڅنګ د کورنیو لګښتونو د پوره کولو او د صادراتو د پراختیا په موخه د ویالو کېندول او بندونو جوړولو په برخه کې یو لړ اقدامات او پانګونې شوې وې. د بېلګې په توګه: د بت خاک په سیمه کې د غازي بند جوړول ددې ولسوالۍ یوشمېر ووچې ځمکې د خړوبولو تر پوښښ لاندې راوست.
دغه راز د نهرسراج د جوړولو چارې، چې په ۱۲۹۰ لمریز کال کې د امیر حبیبالله خان د سلطنت په دوره کې پیل شوې وه د جوړولو چارې یې تر ۱۳۰۲ ام کال پورې وځنډيد. په ۱۳۰۳ ام کال کې د دولت له بودیجې څخه د یادې ویالې د جوړولو په پار په کافي اندازه پیسې منظور شو او چارې یې پیل شوې، چې د امانیې د سلطنت تر پایه یې د جوړولو چارې ښه پرمختګ درلود. په پای کې ددې ویالې چارې په ۱۳۱۳ ام کال کې بشپړ شو.
په ۱۳۱۶ لمریز کال کې د کرنې لومړنی خپلواک ریاست ایجادېدل
لکه څنګه چې وویل شو، کرنیزې چارې او ددې سکټور تشکیلات د حکومت تر جدي پاملرنې لاندې راغلل. ددې برخې اهمیت او اړتیا ته په کتو، په ځانګړې توګه ددې برخې د کار په حجم کې زیاتوالی ددې لامل شو چې، په ۱۳۱۶ ام کال کې د سوداګرۍ له وزارت څخه بیل او ورته یو خپلواک ریاست تشکیل شي. په پایله کې یې د فعالیت سیمه هم پراخه شوه. د بایرو ځمکو د اصلاح، د هېواد د زرغونتیا او د څارویو د نسلو د اصلاح او تکثیر په برخه کې لا ډېرې هلې ځلې وشوې. په همدې کال کې د قطغن په ولایت (دهېواد شمال ختیځ ولایتونه) کې تر څېړنې اوتجربې وروسته غنم، جوار، مۍ، وریجه او بېلابېل سابه تکثیر او ترویج شول.
د پنبې د کرکېلي او د غوره پنبه دانې د ترویج او لبلبو کرکېلي ته د کلیوالو د هڅولو په برخه کې لازم اقدامات تر سره شول. د کرنې، مالدارۍ او بڼوالۍ د چارو د ښه کولو په موخه هلې ځلې کړندي شول او خلکو ته د کار او فعالیت زمینې برابرې شوې. په هره سیمه کې خلک بڼوالۍ، د چرګانو روزنه، مالدارۍ او بېلابېلو نباتاتو کرکېلي ته مخه کړه. د حکومت او خلکو په ګډو هلوځلو جبهزار او نیزارې ځمکې په کرنیزو ځمکو بدلې شوې. د لبلبو او پنبه دانې کرکېله اصلاح شول.
په ۱۳۲۷ لمریز کال کې د کرنې وزارت ایجادېدل
د کرنې خپلواک ریاست په ۱۳۲۷ لمریز کال کې د کرنې وزارت ته ارتقا وکړه او اړتیاوو ته په کتو په مرکز او لایتونو کې د وزارت تشکیلات پراخه شوه. په لویو ولایتونو اواعلی حکومتونو کې کرنیز فارمونه جوړ شول، ترڅو بېلابېل نباتات وڅېړي او تکثیر کړي ددې ترڅنګ د غوره څارویو روزنه او د کورنيو چرګانو روزنې په برخه کې فعالیت وکړي. دغه راز بزګرانو ته اصلاح شوي تخمونه او نور خدمات وړاندې شول.
په ۱۳۳۳ لمریز کال کې په یوشمېر ولایتونو کې د مصنوعي ځنګلونو جوړولو په پار هلې ځلې پیل شوې او د ملخانو پر وړاندې د مبارزې څانګه جوړه شوه. یاد مدیریت په فراه، نیمروز او بلخ ولایتونو کې اغېزناکې برنامې تر سره کړه.
په ۱۳۲۸ ام کال کې د بغلان د پیله وري شرکت تاسیس او ۱۶ زده کوونکي لومړی د جاپاني متخصصینو او بیا وروسته د چینایي متخصصینو تر روزنې لاندې ونیول شول. د پیله وري برخه په چټکۍ سره وده وکړه د هرات، تخار، مزارشریف ولایتونو او حتی د کابل ولایت په ډېرو کلیو کې هم خلک پیله وري مسلک کې بوخت شول.
په ۱۳۳۹ ام کال کې د کرنې وزارت نوم د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت شو
په ۱۳۳۹ ام کال کې د اوبو او خاورې د سروې د دستګاه تشکیل د کرنې وزارت له تشکیل سره یوځای شو او د کرنې ریاست نوم د کرنې او اوبولګولو په وزارت بدل شو. لومړی او دویم پلانونو په پلي کولو کې ددې اړتیا احساس شو چې د کرنې چټکه وده له اوبولګولو پرته نا شونې ده، په همدې موخه اوبولګولو پروژو ته د دولت پاملرنه زیاته شوه او په دې برخه کې ورته ځای ورکړل شوه.
له ۱۳۲۴ ام کال وروسته کله، چې د کجکي د بند او د هلمند د پروژې بنسټ کېښودل شوه، له ۱۳۴۰ ام کال وروسته د لومړي ځل لپاره د نو انجیل او ګلوی اشتر ویالو د سروې په پار د انجنیری یو پلاوی هرات ولایت ته ولېږل شول. تر لنډې موندې وروسته د ګلوی اشتر د سروې او نقشه اخیستلو چارې بشپړ او ددې پروژې ودانیزو چارو پیل ته چمتووالی ونیول شوه. د اوبو د وېش د دوو بندونو د مطالعې او ډیزاین چارې بشپړ شوې او د انجنیري پلاوي پرې کار پیل کړ او د ودانۍ چارې یې بشپړ شوې. د فاریاب ولایت د خلکو په غوښتنه د التي بولک د اوبو د وېش بند د جوړولو سروې او ډیزان وشوه او د ودانولو چارې یې پیل شوې.
د امو سیند کیڼ لور ته د شهروان په پروژه کې د پرچاوه سربند، چې څه باندې ۲۰۰ زره جریبه ځمکه یې خړوبول سروې او ډيزان شوه او په پاخه او اساسي ډول ورغول شوه. د کندز پر سیند د بغلان ولایت د کیله ګۍ د بند پورژه، په پاخه او اساسي ډول د عمومي کانال د یوې برخې رغول، په پاخه او اساسي ډول فرعي ویالې او په کاپیسا ولایت کې د خواجه ښار ورخونه رغول، چې د شته ځمکو سربېره ۶۰۰ جریبه نوی ځمکې هم د خړوبولو تر پوښښ لاندې راوستل بشپړ او ګتې اخیستنې ته وسپارل شول.
د ۱۳۸۸ ام کال برنامې
د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت د لیدلوري پربنسټ، چې د تولیداتو د پراختیا او کچې لوړولو، طبیعي سرچینو مدیریت، د فزیکي زېربناوو ښه والی او د بازار د پراختیا له لارې د هېواد د مشروع کرنیز اقتصاد له اعادې څخه عبارت دی، په داسې حال کې چې د افغانستان کرنه دودیزه بڼه درلوده او د کرنې، مالدارۍ او بڼوالۍ د تولیداتو کچه ډېره ټېټه وه، د کرنې وزارت د خړو خوندیتوب، د محصولاتو کچې او ارزښت لوړول او د بېوزلۍ د کچې ټېټول په خپلو برنامو او لومړیتوبونو کې شامل کړ، چې په لاندې ډول ورته اشاره کیږي.
پنځه برنامې:
- د تولیداتو د زیاتوالي او حاصلخیزی برنامه
- د اوبولګولو او کرنیزو زېربناوو جوړول
- اقتصادي پروژې په لاره اچول
- د طبیعي سرچینو مدیریت
- برنامه یي ملاتړ او د سمونونو مدیریت
لس پراختیایي کرنیز لومړیتوبونه:
- اصلاح شويو تخمونو او د تولیدي عواملو توکو ته د بزګرانو لاس رسی؛
- د ورخونو، د ابو د زېرمو د ودانیو او د اوبولګولو د سیسټومونو کنټرول او تنظیم؛
- په کرونده کې د اوبولګولو د ټکنالوجۍ د لېږد پروسې اسانول؛
- د سړو خونو جوړول؛
- د مالدارۍ او کرنیزو محصولاتو د پروسس په برخه کې اسانتیا رامنځته کول؛
- ترویجي او تخنیکي روزنیز مرکزونه جوړول؛
- کوچیانو او مالدارانو ته د مرستو برنامې ایجادول؛
- دکرنې په سکټور کې د پور میکانیزم جوړول؛
- کرنیز میکانیزه مرکزونه ایجادول؛
- د کرنې وزارت د تشکیلاتو او جوړښت تجدید او سمون؛
د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت به په دې برخه کې جدي هلې ځلې وکړي، چې په ټول هېواد کې د کروندګرو په فعاله ونډې او د ګټورو برنامو په پلي کولو سره حاصلات د ځان بساینې تر کچه لوړ کړي. د هغو برنامو د پلي کولو په پار چې کاري لومړیتوبونه لري، د کرنې وزارت د کاري اړتیاوو پر بنسټ د دې وزارت تشکیل هم په ۱۳۸۸ ام کال کې عیار شوې ده.
دکرنې په سکټور کې اوسني لومړیتوبونه او برنامې:
څلور برنامې:
- د طبیعي سرچینو د تنظیم برنامه
- د حاصل خیزی او حاصل ورکولو برنامه
- د اقتصادي احیا او ارزښت لوړولو برنامه
- د مدیریت بدلون او د وړتیا لوړولو برنامه
اسټراټیژیک لومړیتوبونه:
د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت راتلونکو پنځو کلونو لپاره لاندې اوو لومړیتوبونو ته د رسېدنې وړاندوینه کړې ده:
- اوبولګول
- غنم
- د بڼوالۍ ځنځیري ارزښت لوړول
- مالدارۍ
- د اقلیم بدلون سره د حساسو طبیعي سرچینو تنظیم
- د خوړو خوندیتوب او تغذي
- بنسټیز سمونونه او وړتیا لوړول
لومړنی خپلواک رییس څخه تر دې دمه د کرنې وزارت د چارواکو نوم لړ
- د سوداګرۍ او کرنې وزیر عبدالهادي داوی
- د کرنې خپلواک رییس محمد زمان ترهکی ۱۳۱۶-۱۳۲۱
- د کرنې خپلواک رییس سردارمحمدعتیق رفیق ۱۳۲۱-۱۳۲۴
- د کرنې خپلواک رییس سید ضیاالدین ۱۳۲۴-۱۳۲۵
- د کرنې خپلواک رییس میرمحمد یوسف ۱۳۲۵-۱۳۲۷
- د کرنې لومړنی وزیر غلامحیدر عدالت ۱۳۳۷-۱۳۳۸
- دکتور محمدناصر عمر کشاورز ۱۳۳۸- ۱۳۴۴
- انجنیر محمداکبر رضا ۱۳۴۴- ۱۳۴۸
- عبدالحکیم ۱۳۴۸-۱۳۵۱
- داکتر عبدالوکیل ۱۳۵۱-۱۳۵۲
- غلامجیلاني باختري ۱۳۵۲-۱۳۵۴
- عزیزالله واصفي ۱۳۵۴-۱۳۵۷
- صالحمحمد زیري۱۳۵۷-۱۳۵۸
- عبدالرشید جلیلي ۱۳۵۸-۱۳۵۸
- فضلالرحیم مهمند ۱۳۵۸-۱۳۶۰
- عبدالغفار لکنوال ۱۳۶۰-۱۳۶۳
- غلام فاروق کوبکیوال ۱۳۶۳-۱۳۶۵
- محمد غفران ۱۳۶۵-۱۳۷۱
- سید محمدهادي هادي ۱۳۷۱-۱۳۷۲
- سید نورالله عماد ۱۳۷۲-۱۳۷۵
- استاد سکندر قیام اسد ۱۳۷۵- ۵ میزان ۱۳۷۵
- ملا محمدنسیم آخند ۶ تله۱۳۷۵-۱۳۷۶
- ملا عبداللطیف منصور۱۳۷۶-۱۳۸۰
- ملا احمدالله مطیع تله ۱۳۸۰-۲۲عقرب۱۳۸۰
- سیدحسین انوري د مرغومي لومړی نېټه۱۳۸۰-مرغومی۱۳۸۳
- عبیدالله رامین مرغومی ۱۳۸۳- لړم۱۳۸۷
- محمدآصف رحیمي لړم ۱۳۸۷- ۱۳۹۳
- سلیمخان کندزي مالي مرستیال د ۱۳۹۳ام کال د لیندۍ ۱۱ څخه د وزارت د چارسمبال په توګه
- د ۱۳۹۴ لمریز کال له غویی څخه تر ۱۳۹۶ ام کال پورې اسدالله ضمیر د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزیر و
- د ۱۳۹۶ یم کال د سلواغې میاشتې څخه نصیراحمد درانی د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزیر په توګه
- د ۱۳۹۹ یم کال د وږی میاشتی څخه انورالحق احدی د کرنې، اوبولګولو او مالداری وزیر په توګه دنده پرمخ وړي.
- د ۱۴۰۰ یم کال د وږی میاشتی څخه مولوی عبدالرحمن راشد د کرنې، اوبولګولو او مالداری سرپرست وزیر په توګه دنده پرمخ وړي.
- د ۱۴۰۱ یم کال څخه الحاج مولوی عطاء الله عمری د کرنې، اوبولګولو او مالداری سرپرست وزیر په توګه دنده پرمخ وړي.