زنبورداری؛ فواید تبدیل کندوهای محلی به مدرن

هفته‌نامه‌ی دهقان/داکتر عبدالنبی احمدی متخصص حشرات مفیده ریاست زراعت ولایت کابل
هدف از تبدیل کندو، جای‌گزینی کندو‌های محلی به کندو‌های مدرن است. در کندو‌های محلی قاب‌ها چسبیده به کندو هستند و هیچ تغییری در حالات اضطراری، در آن‌ها نمی‌توانیم بیاوریم. سایر فواید جای‌گزینی کندوهای محلی به کندوهای مدرن قرار ذیل است:
۱- کندو‌های مدرن دارای قاب‌های متحرک‌اند که این قاب‌ها از کندو کشیده شده و مورد معاینه قرار می‌گیرد.
۲- اگر زنبورها در کندو غذا نداشته باشند، به آسانی برای‌شان غذا رسانده می‌شود تا از مرگ نجات یابند.
۳- اگر کدام بیماری‌ای در کندو یا زنبورداری شیوع یابد، به خاطر متحرک بودن قاب‌های کندو‌ها، قابل کنترل است.
۴- اگر قاب‌ها کهنه شوند به آسانی تعویض‌شدنی به قاب‌های نو اند که بقیه سلول‌ها توسط زنبور‌ها بافته و ساخته می‌شوند.
۵- کندوهای مدرن، سبک و قابل انتقال‌اند که نوع پلاستیکی آن ۵.۲ کیلو گرام و نوع چوبی آن ۱۸ کیلو گرام است. این کندو‌ها را می‌توان در زمان گل‌وگیاه به جایی که گل‌وگیاه باشد، انتقال داد و محصولات زیادی را از قبیل شهد، گرده، موم و غیره را به دست آورد.
۶- اگر قاب‌های کندو پر از عسل باشد، می‌توان قاب‌های پر از عسل را از کندو کشیده و به جای آن قاب‌های خالی گذاشت و بعد از چند روز، در صورتی گل‌وگیاه باشد قاب‌ها پر از عسل می‌شوند.
۷- اگر در یک منطقه مریضی شیوع پیدا کند، می‌توان کندو‌ها را به یک جای محفوظ انتقال داد.
۸- اگر یک منطقه سرد شود، می‌توان کندوها را به یک جای گرم که دارای گل‌وگیاه باشد منتقل کرد که زنبور‌ها شهد، گرده، موم و زهر را به کندو منتقل کنند و تولیدات را بالا ببرند، در حالی‌که گل‌وگیاه در هوا و مناطق سرد ختم می‌شود.
به همین ترتیب، سردی هوا برای زنبور‌ها زیاد مضر است. به طور مثال در روزهای سرد بهاری که در کندو جای برای زنبورها نباشد، شب در بیرون از کندو می‌مانند که از سردی روزهای بهاری همه‌شان تلف می‌شوند.
 اصلاً زنبور عسل در مقابل سردی حساس است، یعنی خون‌سرد بوده و در مقابل سردی مقاومت ندارد، اگر در زمان سرما، خودش را به کندو نرساند، می‌میرد. زنبور عسل یک ماه به خاطر سردی مدفوع خودش را در رکتوم نگاه می‌کند و بعد از آن‌که هوا به بالای هشت درجه سانتی‌گراد رسید، مدفوع خود را به بیرون از کندو انتقال داده دفع می‌کند. تنها ملکه از این قاعده مستثنا است، چرا که ملکه ۱۰-۱۲ مستخدم، که همیشه در حال تغییر می‌باشد، دارد.
۹- حد اکثر تولید عسل در کندوهای محلی به ۱۰ کیلو گرام می‌رسد، در حالی‌که اگر شرایط برای کندوهای مدرن مساعد شود، یعنی این کندوها به جاهای پر گل‌وگیاه منتقل شوند، تولیدشان به ۱۰ برابر کندوهای محلی می‌رسد. کندوهای محلی تا اوایل قرن ۲۰ در اروپا وجود داشتند و در دهه اول قرن ۲۰، کندوهای محلی از اروپا و دیگر ممالک متمدن جمع‌آوری شد و به جای آن‌ها، کندوهای مدرن جای‌گزین گردید. کندوهای مدرن عبارت از کندوهای لانگسترود، دادانت، پلاستیکی و نورمال است که از ۱۰ قاب تشکیل شده‌اند .
کندو‌های محلی دارای معایب زیاد استند و به طور خلص به کندو‌های محلی در وقت مریضی سرما، کمبود مواد غذایی، مهاجرت دادن کندوها به منطقه پر گل‌وگیاه و تعویض شانه‌های آن هیچ کمکی نمی‌توانیم بکنیم. لذا باید کندو‌های محلی بدل به کندو‌های مدرن شوند و بهترین جای‌گزین آن است که به زنبوران و ملکه هیچ آسیبی نرسد، برای این کار دو شرط وجود دارد:
۱- هوا از۲۰ درجه سانتی‌گراد زیاد گرم نباشد، چرا که باعث نرم شدن موم شانه‌ها شده و لاروای داخل شانه‌ها از بین می‌رود.
۲- گل‌وگیاه زیاد باشد، تا زنبوران کارگر بتوانند خرابی‌های داخل کندو، یعنی قاب‌ها را، تعمیر و بازسازی کنند.
به صورت عموم تبدیل کندوی محلی به کندوی مدرن به دو نوع است.
۱- تبدیل عادی :
در این روش، کوشش می‌شود که کندوی مدرن مثلاً کندوی پلاستیکی را یعنی سوراخ دروازه آن را دقیقاً در جای سوراخ کندوی محلی قرار بدهیم تا زنبورهای کارگر در وقت باز گشت به کندوی پلاستیکی بروند، اگر چه کمی سرگردان می‌شوند، چون رنگ کندو و شکل آن به کلی تغییر کرده، و از آن‌جایی رفت‌وآمد کارگران که روزهای متمادی در کندوی محلی دوام داشت، به این لحاظ کمی سرگردان می‌شوند و بالاخره وارد کندوی پلاستیکی می‌گردند و به جست‌وجوی ملکه و سلول‌ها می‌پردازند. بالاخره بار عسل و گرده‌ی خودشان را در سلول‌ها رها می‌کنند.
چون قاب کندوهای محلی متحرک نیستند، یعنی چسبیده به کندو می‌باشند، لذا مجبوریم که شانه‌های کندوی محلی را با چاقو ببرّیم و در قاب‌های متحرک با موم وصل کنیم، تا آن‌جا که ممکن باشد، قاب را با تکه‌های بریده شده‌ی شانه کندوی محلی پر می‌کنیم و زنبورهای شانه‌های محلی را در کندوی مدرن تکان می‌دهیم و زنبورهای کندوی محلی را با تکان دادن به کمک پر مرغ و برس نرم، به داخل کندوی مدرن انتقال می‌دهیم و ضمناً انتقال ملکه به داخل کندوی پلاستیکی با آرامی صورت گیرد تا آسیب نبیند و در آخر، قاب وصل شده را در بین کندوی مدرن قرار می‌دهیم تا زنبور‌ها بقیه کار‌های تعمیر قاب را انجام بدهند. در این روش جای‌گزینی، بعضی وقت‌ها ملکه از بین می‌رود، و تلفات دیگر زنبور‌ها به حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد می‌رسد. این شیوه تبدیل، سخت و پرخطر است و نیش زدن زنبور‌ها در آن زیاد می‌باشد.
با وجود فراوانی گل‌وگیاه، شربت ۱ به ۱ داده شود و به مدت هفت شب، ادامه پیدا کند.
تبدیل فنی :
جای‌گزینی به شکل عادی پر خطر است و دارای تلفات زیاد می‌باشد. در صورتی که تبدیل فنی، کار آسان است تلفات کم، نیش‌زدن کم و به همین صورت ملکه هم تلف نمی‌شود و تبدیل به آسانی صورت گرفته و موفقیت هم صد درصد است.
در این روش، جا برای زنبور‌ها تنگ می‌شود و یا این‌که تعداد زنبور‌ها را در کندوی محلی زیاد می‌کنند و زمینه فرار و چوچه‌دادن را در کندوی محلی مساعد می‌سازند، به این ترتیب زنبور‌ها در یک درخت و یا در یک جای دیگر فرار می‌کنند و به شکل توپی قرار می‌گیرند و زنبوردار آن‌ها را در یک کندوی مدرن گرفته و بعداً از یک ساعت، چند دیواره در کندو آویزان می‌کنند، سه روز بعد تغذیه‌ی این کندو شروع می‌شود که این روش بهترین طریقه برای تبدیل کندو می‌باشد.
طریقه دیگر این است که یک کندوی مدرن را در نزدیکی چند متری یا یک متری کندوی محلی گذاشته می‌شود. پس از آن، مقداری عسل در یک قاب و یک قاب لاروای یک تا سه روزه در کندوی مدرن می‌گذاریم تا از این لارواها در کندوی مدرن ملکه ساخته شود، به خاطری که ملکه قبلی در کندوی قبلی می‌باشد، لذا اگر بخواهید که تلفات نداشته باشیم، بهترین طریقه برای تبدیل کندوی محلی به کندوی مدرن، همین دو روش آخری است. کندوهای ذیل کندوهای محلی و کندوهای مدرن را نشان می‌دهد.