هینگ افغانستان؛ بی‌نظیر، ارگانیک و پردرآمد
هفته‌نامه‌ی دهقان / محمدتمیم صدیقی
هینگ یا آنغوزه از مهم‌ترین اقلام گیاهان طبی و صادراتی افغانستان به شمار می‌رود و میزان کشت و تولید شیره‌ی آن از سال ۱۳۹۳ خورشیدی به این سو، رشد چشم‌گیری در کشور داشته است.
به اساس آمار ریاست احصاییه وزارت زراعت، آبیاری و مالداری، نشان می‌دهد که تنها در سال ۱۳۹۸ خورشیدی، دوهزار و ۵۰۰ و ۴۹ متریک تُن شیره هینگ در سطح کشور تولید شده است. عمده‌ترین بازار گیاه طبی هینگ تولید افغانستان، هند است. این گیاه بیش‌تر در ولایات بلخ، تخار، جوزجان، سمنگان و بدخشان کشت می‌شود.
همچنین قرار است در سال ۱۴۰۰، پروژه تنظیم و ارزش‌افزایی محصولات طبی به ویژه هینگ نیز در ولایت‌های بلخ، سمنگان، کندز، تخار، بدخشان، جوزجان، فاریاب، سرپل، هرات، بادغیس، غور، پکتیا، غزنی، فراه و لوگر راه‌اندازی و تطبیق شود
سمنگان
سمنگان از جمله ولایاتی است که بیش‌ترین ساحه للمی هینگ را دارد. عبدالرحمان ارغندیوال رییس زراعت، آبیاری و مالداری ولایت سمنگان، می‌گوید که در این ولایت ۱۹هزار و ۷۰۲ هکتار گیاه هینگ به صورت للمی کشت شده است. او گفت که ۸۹ هکتار زمین نیز به شکل آبی هینگ کشت شده است. آقای ارغندیوال تاکید کرد که تنها در سال گذشته ۷۰۰ هکتار زمین للمی هینگ در این ولایت احیا و برای ۸۰۰ نفری که در این بخش فعالیت داشتند بسته‌های زراعتی شامل پانزده قلم وسایل به شمول تخم هینگ نیز توزیع شده است. در سال جاری نیز برای هشت‌صد نفر نیز بسته‌های زراعتی برای کشت و رفع حاصل گیاه هینگ در دو ولسوالی سمنگان توزیع می‌شود.
با این حال، آقای ارغندیوال تاکید دارد که میزان علاقه‌مندی دهقانان به کشت و تولید هینگ در حال افزایش است. او گفت با صادرات گیاه هینگ از کشورهای همسایه از طریق افغانستان به هند و همین‌طور برنامه‌های دولت برای گسترش کشت و تولید این گیاه، توجه دهقانان را به خود جلب کرده است. او گفت: «ولایت‌هایی مثل بلخ، بغلان، سمنگان و سایر ولایاتی که در شمال و شمال‌شرق قرار دارند، اکثریت دهقانان‌شان برای کشت هینگ رو آورده‌اند. هم دولت در این راستا تلاش‌های خود را دارد و هم علاقه‌مندی خوبی را که دهقانان به این دارند؛ چون این گیاه یکی به آب کم ضرورت دارد و می‌شود همان باران‌های تابستانی و بهاری که داریم این رشد خوبی دارد. دوم این که هم می‌شود این گیاه را به شکل آبی کشت بکنیم که ما در سمنگان به شیوه‌های مختلف کشت شده است.»
بلخ
ریاست زراعت، آبیاری و مالداری ولایت بلخ از افزایش روزافزون حاصلات هینگ در این ولایت خبر می‌دهد.
محمد سالم ساعی، رییس زراعت ولایت بلخ می‌گوید که بیش‌بینی‌های ریاست زراعت ولایت بلخ نشان می‌دهد ممکن ساحه تحت کشت در این ولایت در حدود چهار هزار جریب باشد. وی تاکید کرد که این ساحه کشت از یک سال تا پنج سال می‌باشد در سال پنج مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تولید هینگ در هر جریب نظر به خاصیت و کیفیت خام آن فرق میکند. او گفت که در هر جریب زمین نظر به بته هینگ ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلو هینگ به دست می‌آید. همچنین همه ساله ساحه تحت کشت هینگ افزایش پیدا میکند در سطح تولید نیز افزایش رونما می‌گردد.
آقای ساعی در مورد کیفیت و فروش هینگ می‌گوید که هینگ درجه اول دانه‌ای هر کیلودر بدل ۸۵ دالر امریکایی و سورت دوم آن به ۷۰ دالر امریکایی در بازارها فروخته می‌شود. علاقه‌مندی دهقانان به کشت گیاه هینگ زیاده شده است. شماری از دهقانان به صورت مستقیم با کشورهای هند، پاکستان و امارت متحده عرب محصولات شان را صادر می‌کنند.
به نقل از طرح توسعه‌ی هینگ وزارت زراعت (تاییدشده از سوی شورای عالی اقتصادی):
«افغانستان یک کشور کوهستانی است که در حدود پنج هزار نوع گیاه مختلف‌النوع دارد و 25 تا 30 درصد آن انحصار کشور می‌باشد. انواع گیاهان طبی به طور وسیعی در افغانستان رشد کرده و به شکل عنعنه‌ای این گیاهان توسط مردم برای درمان وسیعی امراض استفاده می‌گردد. علاوه بر این، گزارش دیگر نشان داده که ۲۱۵ نوع گیاه طبی مهم به طور عنعنه‌ای در کشور کشت و استفاده می‌شود.
مهم‌ترین اقلام گیاهان طبی شامل هینگ، شیرین‌بویه، زیره، ایله‌رنگ، کاکوتی، اسپند، ریحان، کرابیه و لنگاش می‌باشد.
هینگ Ferula asssafoetida نبات چندین ساله و علفی بوده که تا چند سال اول به صورت علفی رشد میکند و بالاخره ساقه‌ی گل‌دهنده تولید و چرخه‌ی زنده‌گی آن به پایان می‌رسد. انواع مختلف هینگ در جهان یافت می‌شود. در افغانستان سه نوع هینگ (هینگ سرخ، هینگ سفید و چهیر) به صورت طبیعی وجود دارد که از جمله اقلام مهم صادراتی افغانستان است.
برگ‌های نبات هینگ به صورت علفی و به رنگ سبز تیره با بریده‌گی‌های زیاد هستند. که طول آن‌ها به ۵۰ الی ۶۰ سانتی متر نیز می‌رسد. ساقه این نبات قوی راست و فایبری و پوشیده از مویک‌ها و تقریباً به حالت استوانه‌ای است که ارتفاع آن گاهی تا 2.5 متر می‌رسد. ریشه آن پایا با قطر حد اکثر 12 سانتی متر است که تا عمق 40 سانتی متر در خاک نفوذ میکند. رشد ریشه‌های موازی با سطح خاک به حفظ خاک در مناطق تحت پوشش این نبات کمک میکند. شیره هینگ از ریشه یا قاعده ساقه نبات بر اثر تیغ زدن حاصل می‌شود. که به هینگ مشهور است. البته از بخش‌های هوایی آن در مرحله ساقه‌دهی نیز شیره‌ای ترواش می‌شود. همچنین هینگ گیاه طبی طبیعی افغانستان است که طبق معلومات جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که نبات طبی وحشی هینگ در ولایت‌های سمنگان، هرات، بغلان، بدخشان، سرپل، تخار کندز، بلخ، فاریاب، بادغیس، بامیان، جوزجان، فراه، غور رشد میکند.»
هینگ یا آنغوزه گیاهی با ریشه‌هایی ضخیم و گوشتی است. این گیاه در مناطق خشک و آهکی نواحی گرم آسیا مثل بیابان‌های خشک ایران و کوه‌های افغانستان و در هند رشد میکند و گل‌هایی زردرنگ دارد که به صورت گل آذین چتری در انتهای ساقه‌ها قرار می‌گیرند. میوه این گیاه، حالت بیضی شکل و قهوه‌ای رنگ است. از ساقه این گیاه نوعی صمغ استخراج می‌شود که به نام همان آنغوزه نام برده می‌شود و مزه‌ای گس و تقریباً تند و سوزاننده و بویی شبیه به بوی نامطبوع ترکیبات گوگرد را دارد که بخش دارویی گیاه را تشکیل می‌دهد. این گیاه بوی تند و مزه تلخی دارد گیاه آنغوزه به صورت بته‌ای بزرگ، علفی و چندساله است که ارتفاع آن گاهی به 2 تا 2.5 متر هم متر می‌رسد. گیاه طبی هینگ به دو صورت پرورش می‌یابد؛ به صورت آبی و للمی.
فصل کشت و برداشت
فصل کشت گیاه طبی هینگ معمولاً در فصل خزان آغاز می‌شود. در منطقه‌ی دارای آب‌وهوایی مثل سمنگان، پس از پانزدهم عقرب کشت گیاه هینگ آغاز می‌شود. این گیاه به صورت پاشیدن تخم و همین‌طور غرس نهال کشت می‌شود. آن طوری که رییس اداره زراعت سمنگان می‌گوید، هر گاه از تخم استفاده شود، این گیاه حدود چهار تا پنج سال بعد به ثمر خواهد رسید و اما اگر نهال آن غرس شود، پس از یک سال به ثمر می‌رسد. نهال این گیاه معمولاً از قوریه‌ها به دست می‌آید.
گیاه هینگ، در فصل بهار، برگ‌های خود را حفظ میکند اما پس از آن برگ‌هایش می‌ریزد. با ریختن برگ‌ها، فصل برداشت حاصل می‌رسد. با ریختن و قطع کردن برگ‌ها، شیره‌ی آن با تیغ زدن، از ساقه گرفته می‌شود. ساقه این گیاه ضخیم است و شیره‌ی آن که پس از تیغ زدن بیرون می‌شود، مدت زمانی پس از خشک و سفت شدن، جمع‌آوری می‌گردد.
از شیره‌ی هینگ که به نام آنغوزه نیز یاد می‌شود، برای درمان بیماری‌های مختلفی از جمله قولنج، سرطان شکم، قطع قاعده‌گی، تشنج، خروسک، کاهش فشار خون و چندین بیماری دیگر استفاده می‌شود. همچنین از شیره‌ی آن برای نگهداری و طمع دادن به غذا نیز استفاده می‌شود.
طریقه مصرف هینگ
هینگ را هم می‌توانید به صورت پودر، روغن و ادویه در غذاهای مختلف استفاده کنید.
صمغ (شیره) این گیاه را می‌توانید به صورت محلول در آب یا مخلوط با عسل، فلفل و روغن زیتون استفاده کنید.