د کرنې د ودې بېلګه؛ د بزګرانو د کاروبار پر ښه والي د یوې پروژې پنځه ګټور اصلونه

دهقان (بزګر) اوونیزه / محمد تمیم صدیقی

په افغانستان کې د کرنې د ودې لږې زمینې ته په کتو ویلای شو، چې پنځه اصلونه کولای شي، چې د بزګرانو اومالدارانو د کاروبار د ودې او پراختیا بنسټ وي او که په دوامداره توګه پر مخ ولاړ شي، کولای شي، چې د هېواد اقتصادي ودې ته فرصتونه برابر کړي. لومړی اصل د اوبو شتون دی. اوبه دکرنې او مالدارۍ لپاره اساسي او بنسټیز اصل دی. که دکرنې او مالدارۍ لپاره د اوبو پر شتون دوامداره پاملرنه ووشي، کولای شي، چې د کرنې او مالدارۍ د ودې لامل او په پایله کې د ملي اقتصاد دودې لامل هم شي. دویم اصل، د کرنې او مالدارۍ په سکټورونو کې د بشري سرچینو کموالي ته په کتو او د کرنې او مالدارۍ په کار کې د جنسیتي انډول نشتون، ددغو برخو د زېربناوو د تغذیي ایجاد، په بنسټیزه توګه د ښځو د شتون په فعالولو سره دی. کومې زېربناوې، چې د کروندګرو مېرمنو په لاسونو جوړیږي، په حقیقت کې کولا شي، چې د کرنې، بڼوالي او مالدارۍ سکټورونو د سرچینو جوړول په کې شامل وي. د بېلګې په توګه، په کرنه او مالدارۍ کې د مېرمنو په فعالیت سره د بڼوالو لپاره د قوریو جوړول او دوی ته د کار زمینې برابرول، کولای شي، چې دکرنې او مالدارۍ د تلپاتې ودې لپاره دویمه پایه وي.

درېیم اصل: له کومه ځایه چې د بزګرانو مالي توان له بازار سره د بلدتیا او نویو توکو سره کم دی، دکرنې د ودې درېیم اصل د کرنې، مالدارۍ او بڼوالۍ عصري توکي پېژندل او په وړیا توګه وېشل دي. دا چاره، په کرونده کې ستونزې کموي او د ښو حاصلاتو د تولید لامل کیږي.

څلورم اصل مالداران او بزګرانو ته روزنه ورکول دي. ددې اصل پلي کول کولای شي، چې د کرنې دودې بنسټونه پیاوړي کړي.

پنځم اصل، د پورونو د ورکړې له لارې مالداران او بزګرانو سره اقتصادي مرستې دي. بلاعوضه او نغدې مرستې، کولا شي، چې بزګران اومالداران تنبل کړي، خو پور دوی کار او ډېر حاصل تولید ته هڅوي.

په دې لیکنه کې هغه پروژه، چې د یادو پنځو اصلونو پر اساس، د کرنې، بڼوالۍ او مالدارۍ په بېلابېلو برخو کې کار کړئ در پېژنو. له کومه ځایه چې ددې پروژې فعالیتونه په یوشمېر ولایتونو کې دی، اغېزمنتوب یې هم په هماغو ولایتونو کې محدود دی. خو په ټوله کې د بزګرانو، بڼوالو او مالدارانو د کاروبار د ودې لامل شوی دی.

له دویم ملي لومړیتوب څخه دملاتړ پروژه (SNAPP2)، د کرنې وزارت له پروژو څخه دی. دغه پروژه د کرنې پراختیا لپاره د نړيوال صندوق (IFAD) له خوا ملاتړ کیږي. ددې پروژې موخې، د بلخ، ننګرهار، کابل، پروان، لوګر او بغلان په ولایتونو کې د خوړو خوندیتوب، د عوایدو زیاتوالی، کارموندنه او د بېوزلو کلیوالو کورنیو اقتصادي وضعیت ښه کول دي.

ددې پروژې ټولیزه بودیجه ۴۸.۴۶۱ میلیون امریکايي ډالر ده، چې د کرنې پراختیا لپاره د نړیوال صندوق (IFAD) له خوا ورکول کیږي او د پنځو کلونو لپاره ادامه لري. له دویم ملي لومړیتوب څخه د ملاتړ پروژه له ۲۰۱۶ام کال څخه خپل فعالیت پیل کړئ دی او تر ۲۰۲۱کال پورې ادامه لري.

دغه پروژه د زېربناوو د پراختیا او پانګونې په برخو کې د بلخ، هرات، ننګرهار، کابل، پروان، لوګر او بغلان په ولایتونو کې فعالیت کوي. د زېربناوو پراختیا کې کرنیز توریجي چوپړونه وړاندې کول او د بزګرانو او خصوصي سکټور ملاتړ شامل دي.

له دویم ملي لومړیتوب څخه د ملاتړ د پروژې دویمه برخه د اوبولګولو د شبکو د بیارغول، سیمه ییزې زېربناوې جوړول، د غنمو تولید، بڼوالۍ او مالدارۍ په برخه کې پانګونه او د پور ورکونې چوپړونو په برخه کې فعالیت کوي. د نور برخو ترڅنګ بېوزلو کورنیو ته د وړو پورونو لاس رسی او د کرنیزو محصولاتو ځنځیري ارزښت پیاوړتیا هم شامل دي.