راهنمای ایجاد قطعات ترویجی زعفران
راهنمای ایجاد فارم‌های نمایشی –آموزشی زعفران برای ولسوالی‌ها، انکشاف زراعت به‌طورِ ریشه‌ای نیازمند آگاهی کامل دهقانان از دانش و مهارت‌های پیشرفته و تکنالوجی‌های مناسب در زمینه‌های مربوط است. در عین‌حال، آغاز و تداومِ این جریان نیز وابسته به تسلط علمی ـ عملی مامورین ترویج بر دانش و تکنالوجی‌های پیشرفته در زمینه‌های تخصصی خویش می‌باشد. تجاربِ متعدد نشان می‌دهد كه دستیابی به این امر بستگی به آشنایی كامل مامورین ترویج با دانش بومی و اِشرافِ آنان بر مهارت‌های عملیاتی در صحنه‌های عمل و اجرا است .به این منظور ریاست غله‌جات در سال ۱۳۹۷ جهت افزایش مهارت دهقانان و کارمندان ترویج قطعات نمایشی استندرد را با روش ذیل توصیه می‌نماید.
تراکم، تغذیه، آبیاری و وزن پیاز ۴ عامل مهم در تولید محصول اقتصادی زعفران و تولید پیاز درشت و کاهش عمر مزارع به ۴ سال می‌باشد. اجرای دستور‌العمل ذیل تولید ۴۰ کیلوگرام زعفران خشک در هکتار را در عمر ۴ ساله تضمین می‌نماید. این در حالیست که زارعان در سال اول کشت اوسط ۲۳۰ گرام محصول برداشت و مزارع خود را حداقل ۸سال نگه داشته و درحال حاضر به‌طور متوسط سالانه سه‌ونیم کیلوگرام در هکتار محصول زعفران برداشت می‌نمایند.
- در انتخاب زمین برای کشت زعفران شرایط ذیل در نظر گرفته می‌شوند.
- در منطقه‌ای که زمین برای کشت زعفران انتخاب می‌گردد سطح آب زیر زمینی باید پایین باشد.
- خاک زمین دورگ باشد. (متشکل از لوم وکلی)
- زمین زیر سایه درخت قرار نداشته باشد.
- زمین باید دارای منابع آبی بوده، یعنی حقابه داشته و یا این‌که از آب زیر زمینی استفاده کرده بتواند.
- زمین دارای ترکیب ریگ و سنگ نباشد.
- زمین شالی کار انتخاب نگردد.
- زمین باید دو درصد مواد عضوی داشته باشد.
- غلظت (PH) خاک باید ۷ الی ۸ باشد.
- زمین انتخابی جهت فارم ترویجی زعفران باید در زمستان یک‌بار شدیار عمیق شده و در فصل بهار نیز مجددا در اواخر ماه ثور قبل از این‌که تخم گیاهان هرزه پخته شود یک شدیار سطحی انجام گردد و قبل از کشت پیاز کلیه بقایای علف‌های هرزه و سنگ‌ها جمع‌آوری و جهت نرم شدن کلوخ‌ها مجددا خاک شدیار شود تا هیچ‌گونه کلوخ در مزرعه باقی نماند.
- خاک را تست نموده در صورتی‌که در صد مواد عضوی زمین کم است لازم است برای حاصل‌خیزی زمین از کود حیوانی کاملا پوسیده گاو استفاده نمایید. به‌طور اوسط هر ۴۵ تن کود پوسیده حیوانی یک درصد مواد عضوی زمین را بالا می‌برد مواد عضوی مناسب زمین حدود ۲ درصد می‌باشد. باتوجه به تجارب موجود از تست‌های لابرتواری خاک‌های مناطق مختلف افغانستان مقدار ۵ تا ۷کیلو کود حیوانی پوسیده فی مترمربع توصیه می‌شود.
- برای حاصل‌خیزی زمین کودهای فوق را در زمین پخش و سپس زمین را شخم بزنید.
- پیاز زعفران را ترجیحا از مزارع جوان ۳-۴ ساله خریداری و سپس درجه‌بندی نموده و پیازهای حداقل ۳ سانتی‌متر قطر به وزن ۱۰ گرام را جهت کشت جدا نمایید تا در سال اول بتوانید به ازای هر پیاز یک گل داشته باشید. در این صورت در همان سال کشت ۵ تا ۶ کیلو زعفران (کلاله +خامه) و در ۴ سال جمعاً 40 کیلو محصول زعفران خواهید داشت. توجه داشته باشید به ازای هر یک سانتی‌متر افزایش قطر یعنی (از ۳ سانتی‌متر قطر به ۴ سانتی‌متر و یا از وزن ۱۰ گرام پیاز به میانگین ۲۳ گرام) محصول مزرعه زعفران شما سه برابر خواهد شد. براساس حداقل ۱۰ گرام وزن پیاز و تراکم ۱۰۰ پیاز در متر مربع در هر هکتار ۱۰ تن پیاز حداقل مورد نیاز می‌باشد.
- روش تداوی بذری (ضدعفونی پیاز)
در روز کشت، سر زمین یک بشکه ۲۰۰ لیتری یا ظرف دیگری را از آب پر نموده از سموم کنه‌کش (امایت ۲ در هزار وفن پروکسی میت۲-۳) در هزار (عموما توصیه شده از هر دوتا سم استفاده کنند) و قارچ‌کش (کاپتان ۲ در هزار یا کاربندازیم ۲ در هزار یا تیوفانات متیل ۲.۵ در هزار ( توصیه شده فقط از یکی از قارچ کش‌های مذکور استفاده شود) این سموم تماسی هستند یعنی باید به کنه برخورد کنند تا اثر کنند. لذا اگر کنه داخل پیاز باشد پیاز هسته هیچ تاثیری بالای آن ندارد. تاکید می‌گردد حتی در صورت انجام ضدعفونی هم حتما پیاز سالم تهیه کنید. پیاز ضد عفونی شده باید در همان روز مصرف گردد و برای روز بعد باقی نماند. پیاز شما نهایتاً ۵ دقیقه تا ۱۰ دقیقه داخل آب باشد کفایت می‌کند. نیازی نیست پیاز به‌حدی مرطوب شود که وقتی پوست پیاز را کندیم، خود پیازتر شده باشد.
- پیازها را در زمین آماده شده در اوخر ثور یا نیمه اول جوزا بکارید.
- نحوه کشت طوری باشد که در هر مترمربع زمین تعداد ۱۰۰پیاز کشت گردد. برای این کار در داخل کرت به‌صورت ردیفی به فاصله ردیف ۲۰ سانتی‌متر و روی هر متر زمین ۲۰عدد پیاز پشت سرهم همانند دانه‌های تسبیح کشت شود و یا فاصله ردیف ۲۵سانتی‌متر و روی هر مترطول زمین 25 عدد پیاز (به هر حال تراکم ۱۰۰ پیاز در متر مربع).
- عمق کاشت در مناطق گرم‌سیر و یا با هدف درشت‌سازی پیاز ۱۵ سانتی‌متر و در مناطق سردسیر و کشت چند ساله ۲۰ سانتی‌متر در نظر گرفته شود.
- در صورت کشت در ماه جوزا اگر کاه‌و‌کلش گندم به قیمت ارزان تهیه شده بتواند، با مقدار۲۰۰ گرام در فی مترمربع سطح مزرعه زعفران را در طول تابستان در ماه‌های اسد، سنبله و میزان مالچ‌پاشی نمایید.
- آبیاری زیاد در گل‌دهی و درشت کردن پیاز موثر است. بعد از انجام اولین آبیاری هر زمانی که درجه حرارت به کم‌تر از ۱۲˚c برسد ابتدا گل‌ها ظاهر می‌شود و در صورتی‌که درجه حرارت بلندتر از مقدار مذکور باشد ابتدا برگ‌ها ظاهر می‌شود. پس زمان آبیاری اول طوری تنظیم گردد که حدود دو الی سه هفته بعد از آن درجه حرارت به ۱۲ درجه سانتی‌گراد کاهش یابد. ظهور گل زعفران قبل از برگ‌ها می‌تواند بر کیفیت زعفران و کاهش مصارف تاثیرگذار باشد. اگر محدودیت آب ندارید بعد از فاصله هر ۱۵ روز یک‌بار با توجه به بارندگی‌های منطقه آبیاری نمایید در غیر این صورت حداقل ۵ بار آبیاری در طول دوره رشد لازم است. توجه داشته باشید این ۵ بار آبیاری با توجه به بارندگی‌های منطقه تنظیم گردد تا تنش زیادی به مزرعه شما وارد نشود، به هرحال از دادن آب زیاد غافل نشوید .
- در نیمه اول دلو و حوت دو نوبت محلول‌پاشی مزرعه (تغذیه‌برگی) با کودهای بیولوژیک منجمله آمینو پالیس، آمینول فورته، ویا کودهای کیمیایی مثل کود اختصاصی زعفران دلفارد ۱۵ و کودهای کامل و مسترو هوگلند فرموله شده به نسبت ۷ در هزار توصیه اکید می‌گردد.
- در صورت نیاز ۲تا ۳ بار خیشاوه مبارزه با علف‌های هرزه زمستان، بهاره و تابستان توصیه می‌گردد.